“Sửa đổi lối làm việc” để xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính nhà nước

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết cuốn sách “Sửa đổi lối làm việc”

1. “Sửa đổi lối làm việc” để xây dựng lối làm việc tiến bộ trong thời kỳ kháng chiến kiến quốc

“Sửa đổi lối làm việc” theo quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh là sự sửa chữa và đổi mới về các cách làm việc của đội ngũ cán bộ, đảng viên trư­ớc những yêu cầu mới của cách mạng. Nhiệm vụ này không chỉ là sửa đổi lối làm việc cụ thể mà trước hết là sự sửa đổi, đổi mới từ tư tưởng đến tổ chức làm việc, trong đó bao gồm cả lối làm việc, cách làm việc cụ thể của cán bộ, đảng viên và toàn Đảng. Từ đó cần phải có thái độ nhìn thẳng vào sự thật, nói rõ và đúng sự thật về lề lối, tác phong làm việc của đội ngũ cán bộ, đảng viên của Đảng, Nhà nước để tìm ra nguyên nhân làm cho cán bộ, đảng viên có tư tưởng, đạo đức và lề lối làm việc đúng đắn, giúp cho Đảng vững mạnh, hoàn thành nhiệm vụ cách mạng.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định tất yếu phải sửa đổi lối làm việc vì “Đảng ta hy sinh tranh đấu, đoàn kết, lãnh đạo nhân dân, tranh lại thống nhất và độc lập. Công việc đã có kết quả vẻ vang. Nhưng, nếu mỗi cán bộ, mỗi đảng viên làm việc đúng hơn, khéo hơn, thì thành tích của Đảng còn to tát hơn nữa. Cán bộ và đảng viên làm việc không đúng, không khéo, thì còn nhiều khuyết điểm. Khuyết điểm nhiều thì thành tích ít. Khuyết điểm ít thì thành tích nhiều”(1). Do đó, Người yêu cầu “ngay từ bây giờ, các cơ quan, các cán bộ, các đảng viên, mỗi người mỗi ngày phải thiết thực tự kiểm điểm và kiểm điểm đồng chí mình. Hễ thấy khuyết điểm phải kiên quyết tự sửa chữa, và giúp đồng chí mình sửa chữa. Phải như thế, Đảng mới chóng phát triển, công việc mới chóng thành công. Nếu không kiên quyết sửa chữa khuyết điểm của ta, thì cũng như giấu giếm tật bệnh trong mình, không dám uống thuốc, để bệnh ngày càng nặng thêm, nguy đến tính mệnh”(2).

Những khuyến điểm, những chứng bệnh đang tồn tại trong cách làm việc của cán bộ, đảng viên được Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ ra như: khuyết điểm về tư tưởng - tức là bệnh chủ quan; khuyết điểm về sự quan hệ trong Đảng với ngoài Đảng - tức là bệnh hẹp hòi; khuyết điểm về cách nói và cách viết - tức là ba hoa. Đó là ba chứng bệnh rất nguy hiểm. Nếu không chữa ngay, để nó lây ra thì có hại vô cùng.

Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, những căn bệnh này đã và đang làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến công việc của Đảng và Nhà nước ta, ví như, bệnh chủ quan thường là do kém về lý luận, hoặc khinh lý luận, hoặc lý luận suông, hậu quả trước hết là làm theo kinh nghiệm, “lúng túng như nhắm mắt mà đi”(3); còn bệnh hẹp hòi thì thường dẫn đến hậu quả là gây ra nhiều chứng bệnh như “chủ nghĩa địa phương, chủ nghĩa bản vị, chủ nghĩa cá nhân, khuynh hướng tham danh vọng, tham địa vị, dìm người giỏi, bệnh hủ hóa”(4). Còn thói ba hoa có mối quan hệ với hai chứng bệnh nói trên nhưng tỏ ra nhiều vẻ, với biểu hiện như: dài dòng, rỗng tuếch, thói cầu kỳ, khô khan, lúng túng, báo cáo mông lung hay lụp chụp, cẩu thả và bệnh sáo cũ, bệnh nói không ai hiểu, bệnh hay nói chữ.

Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng, các bệnh cần sớm được chữa trị, khắc phục ngay để xây dựng lề lối, tác phong, chuẩn mực cho cán bộ, đảng viên, phục vụ tốt cho công cuộc xây dựng đất nước. Các bệnh “chủ quan, ích kỷ, hẹp hòi, có mối quan hệ với thói ba hoa… mỗi chứng bệnh trên là một kẻ địch. Mỗi kẻ địch bên trong là một bạn đồng minh của kẻ địch bên ngoài. Địch bên ngoài không đáng sợ. Địch bên trong đáng sợ hơn, vì nó phá hoại từ trong phá ra. Vì vậy, ta phải ra sức đề phòng những kẻ địch đó, phải chữa hết những chứng bệnh đó”(5) .

Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định, những khuyết điểm đó sẽ được khắc phục bằng cách “phê bình và sửa chữa”. Nhưng vì “phê bình cốt để giúp nhau sửa chữa, giúp nhau tiến bộ. Cốt để sửa đổi cách làm việc cho tốt hơn, đúng hơn. Cốt đoàn kết và thống nhất nội bộ”, cho nên khi tiến hành tự phê bình và phê bình phải theo nguyên tắc “phê bình việc làm, chứ không phải phê bình người”(6), để người bị phê bình “vui lòng nhận xét để sửa đổi, không nên vì bị phê bình mà nản chí, hoặc oán ghét”. Nhấn mạnh tầm quan trọng và tính tất yếu của việc phải luôn tự phê bình và phê bình, coi đó là một nội dung quan trọng của quy luật phát triển của Đảng, Người viết: “một đảng mà giấu giếm khuyết điểm của mình là một đảng hỏng. Một đảng có gan thừa nhận khuyết điểm của mình, vạch rõ những cái đó, vì đâu mà có khuyết điểm đó... rồi tìm kiếm mọi cách để sửa chữa khuyết điểm đó. Như thế là một đảng tiến bộ, mạnh dạn, chắc chắn, chân chính”(7). Và chính Người là một mẫu mực của tinh thần tự phê bình và phê bình trong mọi thời điểm cách mạng.

Không chỉ nhạy bén trước tình hình, nguy cơ của đảng cầm quyền, Chủ tịch Hồ Chí Minh còn trăn trở với cách làm việc xa dân, coi thường dân chúng, quen “trông từ trên xuống”, không bao giờ chịu “thấy từ dưới lên” của một bộ phận cán bộ lãnh đạo Đảng và Nhà nước. Cách làm việc đó rất nguy hại và ảnh hưởng đến uy tín của Đảng. Vì thế, Người yêu cầu: “Những người mắc bệnh quan liêu, bệnh bàn giấy, không làm được việc, phải thải đi”, những người cậy mình là “công thần cách mạng”, “hạng người nói suông” thì mời “các ông đó xuống công tác hạ tầng, khép họ vào kỷ luật...”(8).

Để đội ngũ cán bộ, đảng viên làm việc đúng hơn, khéo hơn, đạt hiệu quả hơn, cán bộ, đảng viên khi tự phê bình và phê bình phải “biết cách phê bình sáng suốt, khôn khéo”. Khi chỉ đạo thực tiễn, một mặt, “phải biết khéo lợi dụng kinh nghiệm”; mặt khác, “phải khéo dùng những cách thức thi hành cho hoạt bát”. Khi làm công tác cán bộ, không chỉ coi “huấn luyện cán bộ là công việc gốc của Đảng”, mà còn phải biết “khéo dùng cán bộ”, “đối với cán bộ khéo” để trong mọi hoàn cảnh, biết “lãnh đạo khéo, tài nhỏ hóa ra tài to”, các công việc sẽ thuận lợi và có kết quả tốt(9).

2. “Sửa đổi lối làm việc”  để xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính nhà nước hiện nay

Chương trình tổng thể CCHC nhà nước giai đoạn 2011-2020 đang được thực hiện. Một trong 5 mục tiêu chủ yếu của Chương trình là: “Xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức có đủ phẩm chất, năng lực và trình độ, đáp ứng yêu cầu phục vụ nhân dân và sự phát triển của đất nước”. Quyết định số 1557/QĐ-TTg ngày 18/10/2012 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “đẩy mạnh cải cách chế độ công vụ, công chức” cũng xác định mục tiêu chung là hướng đến xây dựng một nền công vụ đáp ứng yêu cầu “chuyên nghiệp, trách nhiệm, năng động, minh bạch, hiệu quả”.

Thời gian qua, công tác xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức đã từng bước đáp ứng yêu cầu. CCHC đã tập trung vào xây dựng một đội ngũ cán bộ, công chức có phẩm chất, kỹ năng, nghiệp vụ, có cơ cấu hợp lý trong các cơ quan, tổ chức, đơn vị trên cơ sở xác định vị trí việc làm. Theo báo cáo năm 2016, có 12 bộ, ngành và 32 tỉnh, thành phố đã hoàn thành việc xác định danh mục vị trí việc làm gửi Bộ Nội vụ thẩm định(10).

Chức danh, tiêu chuẩn của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức từng bước được xác định phù hợp hơn. Đến nay, có 88 ngạch công chức chuyên ngành thuộc 17 ngành, lĩnh vực đã được Bộ Nội vụ xây dựng, bổ sung mới (11). Tiêu chuẩn chức vụ lãnh đạo, quản lý từ cấp vụ trở lên cũng được xây dựng mới.

Công tác thi tuyển, thi nâng ngạch công chức đã tập trung vào việc bảo đảm tính khách quan, công bằng. Phương thức tuyển chọn lãnh đạo cấp vụ, cấp sở, cấp phòng được thí điểm đổi mới, bước đầu tạo môi trường cạnh tranh, thu hút người có phẩm chất, năng lực tham gia tuyển chọn, được dư luận ủng hộ. Công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức đã tập trung vào việc nâng cao kiến thức theo cơ chế quản lý mới và kỹ năng làm việc…

Tuy nhiên, trước yêu cầu và đòi hỏi tất yếu mang tính khách quan của nền hành chính nhà nước nói chung, những vấn đề nảy sinh, hạn chế và bất cập xuất phát từ đội ngũ cán bộ, công chức nói riêng đã và đang làm cản trở, tạo sức ỳ lớn cho nền hành chính nhà nước.

Chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức có nơi chưa đồng đều, thậm chí còn yếu, nhất là năng lực phát hiện vấn đề, tham mưu và đề xuất các biện pháp giải quyết. Vẫn còn có những cán bộ, công chức, nhất là những người làm ở các bộ phận giải quyết thủ tục hành chính hoặc các công việc có liên quan đến tổ chức, doanh nghiệp và người dân chưa làm hết trách nhiệm, bổn phận, có lúc, có nơi còn có những hành vi nhũng nhiễu, tiêu cực.

Một số cán bộ, công chức lời nói và hành động chưa thống nhất, có biểu hiện cửa quyền, xa dân, “nói một đằng, làm một nẻo”, “tư duy nhiệm kỳ”, “cục bộ địa phương, kết bè kết cánh”, “lợi ích nhóm”, “tham ô, tham nhũng”, lợi dụng chức vụ quyền hạn để trục lợi cho bản thân và gia đình, người thân… đã và đang làm ảnh hưởng đến uy tín của Đảng, Nhà nước và đánh mất lòng tin của nhân dân.   

Công tác rà soát quy hoạch, thực hiện các khâu như bổ nhiệm, điều động, luân chuyển và tổ chức đánh giá, thanh tra, kiểm tra trong thời gian qua còn bộc lộ nhiều mặt hạn chế, yếu kém, chưa sát tình hình, thiếu đổi mới, từ đó không tạo ra động lực phát triển cho bản thân đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức. Bộ máy hành chính nhà nước hiện nay tuy đông về số lượng nhưng chất lượng chưa tương xứng, chưa thật sự thu hút, trọng dụng và giữ được người tài, chưa khắc phục được tình trạng vừa thừa, vừa thiếu nhân lực.

Thời gian qua, hướng dẫn quy định về tuyển dụng công chức, thi nâng ngạch, thăng hạng, tiêu chuẩn chức danh công chức, đánh giá đối với cán bộ, công chức, viên chức ban hành còn chậm, thiếu đồng bộ nên khó thực hiện; một số quy định về quản lý cán bộ, công chức, viên chức được ban hành quá lâu không còn phù hợp với thực tế nhưng chưa được thay đổi.

3. Giải pháp xây dựng tính chuyên nghiệp và phục vụ cho cán bộ, công chức đáp ứng mục tiêu cải cách hành chính nhà nước

Thứ nhất, đội ngũ cán bộ, công chức cần phải có ý thức trách nhiệm, xác định rõ nhiệm vụ, luôn nâng cao tri thức để đảm nhận tốt công việc được giao. Khi được giao việc gì, bất kỳ lớn hay nhỏ, khó hay dễ, đều phải thật sự tâm huyết thực hiện đến nơi, đến chốn, tự nguyện, tự giác với tinh thần trách nhiệm cao nhất.

 Ý thức trách nhiệm trong công việc còn phải thể hiện rõ ở sự chủ động nắm vững đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, thực hiện tốt nhiệm vụ của mình. Trong công việc, người cán bộ, công chức cần phải chủ động hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao và chống lại sự quan liêu, đùn đẩy trách nhiệm, lời nói phải đi đôi với việc làm. Không quan liêu, xa rời nhân dân, biết lắng nghe những ý kiến góp ý, phê bình của nhân dân; chấn chỉnh, sửa đổi lề lối thực hiện công việc được giao.

Thứ hai, tích cực rèn luyện và tu dưỡng đạo đức, không ngừng học tập nâng cao trình độ chuyên môn và bản lĩnh chính trị, xứng đáng là công bộc, là người đầy tớ phục vụ nhân dân, hướng đến xây dựng nền hành chính nhà nước chính quy, hiện đại, trách nhiệm.

Trước những yêu cầu, đòi hỏi của nhiệm vụ giai đoạn cách mạng mới, mỗi cán bộ, công chức phải không ngừng phấn đấu tự học, tự rèn luyện nâng cao kiến thức, trình độ, năng lực chuyên môn nghiệp vụ để góp phần xây dựng bộ máy hành chính nhà nước gọn nhẹ, minh bạch, trong sạch, vì nước, vì nhân dân.

Thứ ba, thực hiện tốt công tác bố trí, sắp xếp và sử dụng cán bộ, công chức. Kiên quyết xử lý nghiêm những hành vi sai trái, vi phạm pháp luật, đạo đức công vụ của cán bộ, công chức, củng cố niềm tin trong nhân dân.

Cần tổ chức triển khai thực hiện tốt cơ chế, chính sách thu hút nhân tài, bắt đầu từ việc tuyển dụng, thi tuyển vào các chức danh lãnh đạo, quản lý đến việc sử dụng, đánh giá và đãi ngộ cán bộ, công chức. Xây dựng kỷ luật công vụ, nâng “lời hứa” và cam kết thực hiện các nhiệm vụ hành chính thành những ràng buộc về mặt đạo đức nghề nghiệp. Chú trọng tới giá trị nghề nghiệp, khuyến khích công chức trở thành chuyên gia chứ không chạy theo chức tước; coi trọng thực tài; xóa bỏ tình trạng chạy theo bằng cấp một cách hình thức; không cứng nhắc về tuổi để tránh lãng phí nguồn nhân lực trong quản lý.

Thứ tư, tiếp tục đẩy mạnh cải cách chế độ công vụ, công chức. Đến năm 2020, đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức có số lượng, cơ cấu hợp lý, đủ trình độ và năng lực thi hành công vụ, phục vụ nhân dân và phục vụ sự nghiệp phát triển của đất nước; 100% cơ quan hành chính nhà nước có cơ cấu cán bộ, công chức theo vị trí việc làm. Triển khai thực hiện có hiệu quả Nghị quyết số 39-NQ/TW ngày 17/4/2015 của Bộ Chính trị về tinh giản biên chế và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức và Nghị định số 108/2014 NĐ-CP của Chính phủ.

Thứ năm, chú trọng đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức hướng đến mục tiêu đáp ứng yêu cầu về vị trí việc làm và yêu cầu công việc, “làm việc gì học việc ấy”. Tập trung khắc phục những hạn chế, bất cập trong thời gian qua về công tác đào tạo, bồi dưỡng như: chương trình, giáo trình; các hình thức mở lớp; phương pháp đào tạo, bồi dưỡng; đội ngũ giảng viên, báo cáo viên, cơ sở vật chất…

Thứ sáu, tăng cường tính dân chủ trong nền công vụ, đảm bảo có sự tham gia của người dân trong việc giám sát các hoạt động công vụ của cán bộ, công chức; tăng tính minh bạch và giải trình. Đề cao vai trò và trách nhiệm của người đứng đầu. Thường xuyên làm tốt công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát đối với toàn bộ hoạt động của các cơ quan nhà nước và đội ngũ cán bộ, công chức. Phát huy vai trò của người dân, doanh nghiệp, các tổ chức trong việc thực hiện các nhiệm vụ CCHC. Quy định rõ trách nhiệm của người đứng đầu trong quản lý, điều hành và thực thi công vụ, kiên quyết và xử lý kịp thời, nghiêm minh những trường hợp tiêu cực, sai phạm.

TS. Nguyễn Thái Bình, ThS. Lê Thị Tình - Trường Chính trị tỉnh Gia Lai

--------------------------

Ghi chú:

(1),(2),(3),(4),(5),(6),(7),(8),(9) Trích tác phẩm “Sửa đổi lối làm việc” X.Y.Z (xuất bản lần thứ 7), Nxb Sự thật, H.1959.

(10),(11) Ban chỉ đạo CCHC, Báo cáo sơ kết công tác CCHC nhà nước giai đoạn 2011-2015 và phương hướng, nhiệm vụ CCHC nhà nước giai đoạn 2016-2020.

(12) Nguồn Vietnamnet, Bỏ biên chế để giảm gánh nặng 11 triệu người ăn lương nhà nước. 

(13) Nguồn tác giả tổng hợp từ báo cáo chỉ số PAPI năm 2016.

Tài liệu tham khảo:

(1) Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII, Nxb CTQG, H.2016.

(2) Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Hội nghị lần thứ tư, Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XII.

(3) Nghị định số 101/2017/NĐ-CP “Về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức”.

tcnn.vn