Chính sách thu hút trí thức trẻ vào làm việc trong các cơ quan của Đảng, Nhà nước - bước đột phá trong chính sách đào tạo, bồi dưỡng nhân tài ở nước ta

Nhiều sinh viên tốt nghiệp loại giỏi, loại xuất sắc từ các cơ sở đào tạo trong nước và ngoài nước đã được tuyển dụng làm công chức, viên chức không qua thi tuyển. Phần lớn các sinh viên này đã được bố trí công tác phù hợp với trình độ, phát huy tốt năng lực, sở trường, hoàn thành tốt nhiệm vụ và được bổ sung vào quy hoạch cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp, trở thành những cán bộ, công chức, viên chức chủ chốt trong các cơ quan, đơn vị và những chuyên gia giỏi trong các lĩnh vực.

Tuy nhiên, chính sách thu hút nhân lực chất lượng cao thời gian qua chưa đủ sức thu hút mạnh mẽ sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ vào làm việc trong các cơ quan Đảng, Nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội và lực lượng vũ trang. Những cơ quan, đơn vị thu hút được thì lúng túng, bị động trong bố trí, sử dụng; có nơi còn tư tưởng hẹp hòi, định kiến, không mạnh dạn đề bạt cán bộ trẻ, dẫn tới không yên tâm công tác, không phát huy hết năng lực, sở trường gây lãng phí nguồn lực, phát sinh dư luận không tốt về chủ trương sử dụng nhân tài của Đảng và Nhà nước.

Những hạn chế nêu trên có cả nguyên nhân khách quan và chủ quan, nhưng chủ yếu là do chính sách thu hút, tạo nguồn cán bộ từ sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ còn thiếu nhất quán, chưa đầy đủ và mạnh mẽ; hệ thống cơ chế, chính sách chưa phù hợp, thiết thực, thiếu tính khả thi đối với từng đối tượng, lĩnh vực cần thu hút; tổ chức thực hiện còn mang tính chắp vá, hình thức, đồng thời còn thiếu kinh phí để triển khai thực hiện.

Vì vậy, việc xây dựng cơ chế, chính sách đủ sức thu hút sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ có trình độ, năng lực chuyên môn cao, phẩm chất tốt, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng - an ninh trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế để từng bước đào tạo, bồi dưỡng thành nhân tài cho đất nước là rất cần thiết và có ý nghĩa chiến lược trong công tác cán bộ của Đảng và Nhà nước ta.

Bài viết này đề cập đến chính sách thu hút trí thức trẻ đang được Đảng, Nhà nước giao cho Bộ Nội vụ tham mưu, thực hiện.

1. Mục tiêu, phạm vi và đối tượng thu hút

Mục tiêu đặt ra là, phấn đấu đến năm 2020, thu hút ít nhất 1.000 sinh viên tốt nghiệp xuất sắc và cán bộ khoa học trẻ vào làm việc trong các cơ quan của Đảng, Nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội từ Trung ương, cấp tỉnh và cấp huyện; các đơn vị sự nghiệp công lập của Đảng, Nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội ở Trung ương, cấp tỉnh, cấp huyện, lực lượng vũ trang và doanh nghiệp nhà nước.

Đối tượng thu hút là sinh viên tốt nghiệp đại học loại xuất sắc ở các cơ sở đào tạo đại học trong nước và có uy tín ở nước ngoài (không quá 25 tuổi); cán bộ khoa học trẻ đang sinh sống, học tập, làm việc ở trong và ngoài nước đã tốt nghiệp thạc sĩ trở lên và có kết quả học tập loại xuất sắc (đối với tiến sĩ khoa học không quá 35 tuổi; tiến sĩ không quá 32 tuổi; thạc sĩ không quá 28 tuổi).

2. Quan điểm trong việc xây dựng và thực hiện chính sách thu hút

Thu hút sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ là nhằm bồi dưỡng nhân tài, tạo nguồn cán bộ, chuyên gia giỏi trong các lĩnh vực phục vụ lâu dài cho sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ Tổ quốc cần phải có cơ chế đặc thù, đầu tư thỏa đáng, tạo bước đột phá về chính sách và trong tổ chức thực hiện để đủ sức thu hút người hiền tài. Xuất phát từ nhu cầu nhân lực chất lượng cao của từng cơ quan, đơn vị để quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, đề bạt và bổ nhiệm những trí thức trẻ này vào các chức danh cán bộ, lãnh đạo quản lý, chuyên gia đầu ngành trong lĩnh vực công tác. Do vậy, chính sách thu hút phải bảo đảm các nguyên tắc cơ bản sau:

Một là, tạo sự thống nhất của các cấp ủy, tổ chức đảng trong việc lãnh đạo, chỉ đạo ban hành và thực hiện chính sách thu hút cán bộ từ sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ.

Hai là, người đứng đầu cơ quan, đơn vị được quyền tuyển chọn trực tiếp không qua thi tuyển đối với sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ theo hướng dẫn của cơ quan có thẩm quyền và phải chịu trách nhiệm về chất lượng của người được tuyển chọn. Đối với nhân tài đặc biệt, cấp ủy, tổ chức đảng ở Trung ương có trách nhiệm chủ động phát hiện, đề xuất với cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định tuyển dụng, sử dụng, đãi ngộ và tôn vinh.

Ba là, sinh viên tốt nghiệp xuất sắc và cán bộ khoa học trẻ được thu hút theo chính sách này được bổ sung tăng thêm biên chế vào tổng số biên chế của các cơ quan, đơn vị đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt.

3. Nội dung của chính sách thu hút, tạo nguồn cán bộ

3.1. Chính sách phát hiện sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ ngay từ trong các cơ sở đào tạo và trong thực tiễn công tác.

Học sinh có triển vọng từ năm cuối trước khi tốt nghiệp phổ thông trung học, học sinh đỗ thủ khoa, đạt giải quốc gia, quốc tế, sinh viên đại học có kết quả học tập, nghiên cứu và rèn luyện xuất sắc ngay từ năm thứ nhất của các cơ sở đào tạo trong và ngoài nước hàng năm được phát hiện, đánh giá để trình cấp có thẩm quyền đưa vào diện thực hiện chính sách và được cấp học bổng để đào tạo. Khi tốt nghiệp loại xuất sắc thì được bồi dưỡng kiến thức cơ bản về lý luận chính trị, quản lý nhà nước theo chương trình riêng, phù hợp và được giới thiệu cho các cơ quan, đơn vị có nhu cầu để xem xét, tuyển dụng. Sinh viên Việt Nam ở nước ngoài được hỗ trợ kinh phí trở về nước làm việc nếu có nguyện vọng.

Cán bộ khoa học trẻ trong và ngoài nước được phát hiện ngay từ cơ sở đào tạo và trong thực tiễn công tác ở cơ quan, đơn vị hàng năm được đánh giá, lựa chọn đủ tiêu chuẩn về năng lực, phẩm chất trình cấp có thẩm quyền đưa vào diện thực hiện chính sách; được cấp kinh phí bồi dưỡng kiến thức cơ bản về lý luận chính trị, quản lý nhà nước theo chương trình quy định; được giới thiệu với các cơ quan, đơn vị có nhu cầu sử dụng để xem xét, tuyển dụng.

3.2. Chính sách xét tuyển đối với những sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ.

a) Nguyên tắc xét tuyển:

Chính sách tuyển dụng trực tiếp không qua thi tuyển đối với những sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ theo nguyên tắc sau:

- Hàng năm, tập thể thường trực cấp ủy, tổ chức đảng và người đứng đầu cơ quan, đơn vị tuyển dụng có trách nhiệm rà soát, tổng hợp nhu cầu tuyển dụng của cơ quan, đơn vị và thực hiện công khai nhu cầu, kế hoạch tuyển dụng;

- Người đứng đầu cơ quan, đơn vị có thẩm quyền tuyển dụng công chức, viên chức có trách nhiệm xét tuyển sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ và phải chịu trách nhiệm về chất lượng tuyển dụng bảo đảm thực chất, đúng người, đúng việc; đồng thời phải sử dụng đúng chuyên môn đào tạo của người được tuyển dụng.

- Thủ tục xét tuyển phải nhanh gọn, tránh phiền phức.

b) Trình tự và thủ tục xét tuyển:

- Thông báo công khai trên phương tiện thông tin đại chúng, trang thông tin điện tử của cơ quan và niêm yết công khai tại trụ sở làm việc về tiêu chuẩn, điều kiện, số lượng cần tuyển, thời hạn và địa điểm tiếp nhận hồ sơ của người đăng ký xét tuyển;

- Thành lập Hội đồng xét tuyển sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ của cơ quan, đơn vị;

- Tổ chức xét duyệt hồ sơ, phỏng vấn trực tiếp các ứng viên; đồng thời yêu cầu ứng viên đề xuất kế hoạch công tác nếu được tuyển dụng;

- Thông báo kết quả xét tuyển tới các ứng viên và các cơ quan, tổ chức, đơn vị trực tiếp sử dụng, quản lý;

- Quyết định tuyển dụng đối với ứng viên đáp ứng được điều kiện, tiêu chuẩn của Hội đồng xét tuyển;

3.3. Chính sách đào tạo, bồi dưỡng sau tuyển dụng.

a) Cơ quan, đơn vị có kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ ngay sau khi được tuyển dụng để đáp ứng đủ yêu cầu về trình độ, năng lực và phẩm chất đạo đức, tạo nguồn cán bộ, chuyên gia đầu ngành trong các lĩnh vực công tác.

Chương trình bồi dưỡng kiến thức tổng quan, khoa học và cơ bản được tiến hành trong 3 tháng phù hợp với ngành, nghề, lĩnh vực; thực sự cần thiết cho sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ (không bồi dưỡng kiến thức cơ bản đã được học ở các trường lớp).

b) Sau khi được tuyển dụng, sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ có trách nhiệm không ngừng rèn luyện, học tập, nghiên cứu cập nhật, nâng cao kiến thức chuyên môn, kinh nghiệm quản lý và năng lực nghiên cứu khoa học.

3.4. Chính sách sử dụng.

a) Bố trí công tác và tạo điều kiện, môi trường làm việc:

- Được bố trí công tác, tạo điều kiện về môi trường làm việc; được tôn trọng, phân công, bố trí công việc phù hợp ngành nghề được đào tạo;

- Được đầu tư trang thiết bị, phương tiện làm việc thuận lợi để triển khai thực hiện tốt nhiệm vụ được giao; trường hợp cần thiết sẽ được đầu tư nguồn lực và các trang thiết bị đặc biệt để triển khai các chương trình, đề án, đề tài, công trình nghiên cứu khoa học đã được cấp có thẩm quyền đánh giá là khả thi và mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội cao; đối với các ngành nghệ thuật, thể dục, thể thao và lĩnh vực quốc phòng, an ninh được đầu tư thích đáng theo yêu cầu chuyên môn, nghề nghiệp;

- Được tạo điều kiện để tiếp cận, khai thác thông tin phục vụ hoạt động chuyên môn và nghiên cứu khoa học.

b) Quy hoạch, bổ nhiệm:

- Cơ quan, tổ chức, đơn vị có thẩm quyền quản lý và sử dụng có trách nhiệm xem xét, lựa chọn và đặc cách vào diện quy hoạch các chức danh lãnh đạo, quản lý hoặc chuyên gia đầu ngành của các lĩnh vực công tác ở Trung ương và địa phương;

- Xuất phát từ nhu cầu, nhiệm vụ chính trị của cơ quan, đơn vị và căn cứ kết quả công tác, sau tuyển dụng từ 01 đến 02 năm, nếu hoàn thành tốt nhiệm vụ thì được xem xét, bổ nhiệm làm lãnh đạo, quản lý từ cấp phòng và tương đương ở cấp huyện trở lên (theo phân cấp), kể cả cán bộ đó chưa là đảng viên (trừ các cơ quan tham mưu của cấp ủy, tổ chức đảng và lực lượng vũ trang);

- Những cán bộ khoa học có năng lực nghiên cứu được tập trung bồi dưỡng theo hướng trở thành nhà khoa học, chuyên gia đầu ngành cho các lĩnh vực, được giao chủ trì các đề tài, công trình nghiên cứu khoa học từ cấp tỉnh trở lên.

c) Chế độ tiền lương:

- Đối với các cơ quan trong hệ thống chính trị và các đơn vị sự nghiệp công lập:

+ Sinh viên tốt nghiệp xuất sắc được hưởng hệ số lương 4,40 bậc 1/8 của ngạch chuyên viên chính và tương đương.

+ Cán bộ khoa học trẻ có trình độ thạc sĩ được hưởng hệ số lương 4,74 bậc 2/8 của ngạch chuyên viên chính và tương đương.

+ Cán bộ khoa học trẻ có trình độ tiến sĩ được hưởng hệ số lương 5,08 bậc 3/8 của ngạch chuyên viên chính và tương đương.

+ Cán bộ khoa học trẻ có trình độ tiến sĩ khoa học được hưởng hệ số lương 5,42 bậc 4/8 của ngạch chuyên viên chính và tương đương.

Những người đã tuyển dụng và được cơ quan, đơn vị có thẩm quyền cử đi đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ, tiến sĩ khoa học sau khi tốt nghiệp ngoài việc được hưởng hệ số lương như trên, cứ mỗi năm công tác trước đây được cộng thêm hệ số chênh lệch 0,11 nhưng không vượt quá hệ số của bậc lương cao hơn liền kề của ngạch chuyên viên chính và tương đương.

- Đối với lực lượng vũ trang:

+ Sinh viên tốt nghiệp xuất sắc được phong quân hàm từ trung úy và tương đương trở lên, hưởng hệ số lương khởi điểm là 4,60.

+ Cán bộ khoa học trẻ có trình độ thạc sĩ được phong quân hàm từ thượng úy và tương đương trở lên, hưởng hệ số lương khởi điểm là 5,00. Đối với những người làm việc trong lực lượng vũ trang được phong quân hàm từ thượng úy và tương đương trở lên, hưởng hệ số lương khởi điểm là 5,00. Cứ mỗi năm công tác trước đây được cộng thêm hệ số chênh lệch 0,11 nhưng không vượt quá hệ số 6,00.

+ Đối với cán bộ khoa học trẻ có trình độ tiến sĩ được phong quân hàm từ đại úy và tương đương trở lên, hưởng hệ số lương khởi điểm là 5,40. Đối với những người làm việc trong lực lượng vũ trang được phong quân hàm từ đại úy và tương đương trở lên, hưởng hệ số lương khởi điểm là 5,40. Cứ mỗi năm công tác trước đây được cộng thêm hệ số chênh lệch 0,11 nhưng không vượt quá hệ số 6,60.

+ Đối với cán bộ khoa học trẻ có trình độ tiến sĩ khoa học được phong quân hàm từ thiếu tá và tương đương trở lên, hưởng hệ số lương khởi điểm là 6,00. Đối với những người làm việc trong lực lượng vũ trang được phong quân hàm từ thiếu tá và tương đương trở lên, hưởng hệ số lương khởi điểm là 6,00. Cứ mỗi năm công tác trước đây được cộng thêm hệ số chênh lệch 0,11 nhưng không vượt quá hệ số 7,30.

- Đối với doanh nghiệp nhà nước:

+ Sinh viên tốt nghiệp xuất sắc được hưởng hệ số lương 4,00 bậc 1/6 của chức danh chuyên viên chính và tương đương thuộc bảng lương viên chức chuyên môn, nghiệp vụ ở các công ty nhà nước.

+ Cán bộ khoa học trẻ có trình độ thạc sĩ được hưởng hệ số lương 4,33 bậc 2/6 của chức danh chuyên viên chính và tương đương thuộc bảng lương viên chức chuyên môn, nghiệp vụ ở các công ty nhà nước.

+ Cán bộ khoa học trẻ có trình độ tiến sĩ được hưởng hệ số lương 4,66 bậc 3/6 của chức danh chuyên viên chính và tương đương thuộc bảng lương viên chức chuyên môn, nghiệp vụ ở các công ty nhà nước.

+ Cán bộ khoa học trẻ có trình độ tiến sĩ khoa học được hưởng hệ số lương 4,99 bậc 4/6 của chức danh chuyên viên chính và tương đương thuộc bảng lương viên chức chuyên môn, nghiệp vụ ở các công ty nhà nước.

Những người đã tuyển dụng và được cơ quan, đơn vị có thẩm quyền cử đi đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ, tiến sĩ khoa học sau khi tốt nghiệp ngoài việc hưởng hệ số lương như trên, cứ mỗi năm công tác trước đây được cộng thêm hệ số chênh lệch 0,11 nhưng không vượt quá hệ số của bậc lương cao hơn liền kề của chức danh chuyên viên chính và tương đương thuộc bảng lương viên chức chuyên môn, nghiệp vụ ở các công ty nhà nước.

d) Bổ nhiệm ngạch, nâng ngạch công chức, nâng hạng viên chức:

- Sau 3 năm công tác nếu đáp ứng được các tiêu chuẩn, điều kiện của ngạch (trừ quy định về thời gian giữ ngạch), thì được xét bổ nhiệm vào ngạch chuyên viên chính và tương đương không qua thi nâng ngạch.

- Trong thời gian công tác nếu có thành tích đặc biệt xuất sắc được đặc cách nâng sớm một bậc lương; được đặc cách nâng ngạch công chức hoặc nâng hạng viên chức không qua thi nâng ngạch hoặc nâng hạng.

- Đối với các ngành, nghề đặc thù như văn hóa, nghệ thuật, thể dục, thể thao; các đơn vị sự nghiệp, dịch vụ công thuộc các ngành kinh tế - kỹ thuật, nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ; lực lượng vũ trang, doanh nghiệp nhà nước,... ngoài các quy định về tiền lương nêu trên, các cơ quan, đơn vị trực tiếp sử dụng quy định cụ thể mức thu nhập tăng thêm đối với sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ trên cơ sở kết quả hoạt động theo đặc thù nghề nghiệp, hiệu quả công tác và hiệu quả sản xuất kinh doanh.

đ) Về chế độ nhà ở:

Sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ được thuê nhà công vụ hoặc ưu tiên mua nhà ở theo chính sách về nhà ở đối với cán bộ, công chức, viên chức của Nhà nước theo hình thức trả góp từ 10 đến 25 năm.

3.5. Chính sách tôn vinh.

- Có chính sách khen thưởng kịp thời, xứng đáng cho những sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ có thành tích đặc biệt xuất sắc đóng góp thiết thực cho cơ quan, đơn vị, địa phương.

- Có chính sách ghi danh người hiền tài có đóng góp lớn cho đất nước, với cơ quan, đơn vị, địa phương; chế độ tuyên dương, tuyên danh người có thành tích đặc biệt xuất sắc trong công tác. Các cơ sở đào tạo tổ chức gặp mặt giữa cựu sinh viên tốt nghiệp xuất sắc và thành đạt sau khi ra trường với các sinh viên đang học tập để khuyến khích sinh viên phấn đấu tốt nghiệp xuất sắc.

4. Giải pháp thực hiện và kiến nghị

Để đạt được mục tiêu đề ra, cần thực hiện quyết liệt và đồng bộ các giải pháp sau:

a) Xây dựng và ban hành các văn bản để triển khai thực hiện chính sách thu hút, tạo nguồn cán bộ từ sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ.

b) Tổ chức thực hiện tốt công tác tuyên truyền, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về quan điểm, nhận thức ở các cấp ủy đảng, chính quyền từ Trung ương đến cơ sở về chính sách thu hút, tạo nguồn cán bộ từ sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ là công việc quan trọng trong công tác cán bộ ở các cấp, các ngành; tạo sự đồng thuận của xã hội về việc thực hiện chính sách thu hút, tạo nguồn cán bộ.

c) Tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra của các cấp ủy đảng, chính quyền trong việc xây dựng và triển khai thực hiện chính sách thu hút, tạo nguồn cán bộ từ sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ; đồng thời quy định cụ thể quyền hạn và trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, đơn vị đối với việc tổ chức triển khai, thực hiện chính sách này bảo đảm công khai, dân chủ, hiệu quả và tránh hình thức.

d) Tăng cường đầu tư, xây dựng cơ chế huy động các nguồn lực trong và ngoài nước để đầu tư cho việc xây dựng và phát hiện đội ngũ sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ, tạo nguồn cán bộ. Trên cơ sở đó, đề xuất với Thủ tướng Chính phủ thành lập Quỹ đào tạo sinh viên xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ (nguồn hình thành Quỹ này được lấy từ nguồn ngân sách nhà nước và huy động các nguồn tài chính hợp pháp khác).

Các chính sách nêu trên là các cơ chế, chính sách đặc thù, có tính đột phá trong công tác cán bộ nhằm thu hút, đào tạo, bồi dưỡng nhân tài, tạo nguồn cán bộ cho đất nước.

Để thực hiện các chính sách này đòi hỏi phải sửa đổi, bổ sung một số đạo luật như: Luật Sĩ quan quân đội nhân dân Việt Nam, Luật Công an nhân dân, Luật cán bộ, công chức, Luật Nhà ở,... Đó là công việc lớn, mất nhiều thời gian; mặt khác, chưa có đủ cơ sở thực tiễn để tổng kết, đánh giá nhằm luật hóa các chính sách trên. Do vậy, cần tiến hành thí điểm chính sách này, trên cơ sở đó rút kinh nghiệm để đề xuất sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật cho phù hợp.

TS. Vũ Đăng Minh - Vụ trưởng Vụ công tác thanh niên Bộ Nội vụ

tcnn.vn