Bồi dưỡng nhân lực làm công tác tổ chức cán bộ ngành Nội vụ

1. Thực trạng công tác đào tạo, bồi dưỡng nhân lực làm công tác tổ chức cán bộ

Công tác tổ chức, theo nghĩa rộng là hoạt động xác định mục tiêu, nguyên tắc tổ chức, thiết lập hệ thống tổ chức, cơ chế vận hành của một tổ chức nhất định cùng với việc bố trí, sắp xếp sử dụng con người và các nguồn lực tài chính, phương tiện vật chất, kỹ thuật nhằm thực hiện có hiệu quả mục tiêu của tổ chức. Công tác tổ chức cán bộ là xác định chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức, phương thức hoạt động, phân công và phối hợp trong mỗi tổ chức cũng như giữa các tổ chức trong bộ máy nhà nước nói riêng và các lĩnh vực kinh tế - xã hội nói chung; ban hành các quy định và tổ chức thực hiện việc tuyển dụng, đào tạo, bồi dưỡng (ĐTBD), đánh giá, quy hoạch, bố trí sử dụng và thực hiện chế độ, chính sách tiền lương, đãi ngộ, khen thưởng, kỷ luật đối với cán bộ, công chức, viên chức... 

Công tác tổ chức cán bộ có vai trò quan trọng trong việc thiết kế hệ thống chính trị nói chung, bộ máy nhà nước nói riêng nhằm bảo đảm sự thống nhất giữa tính chính trị và tính khoa học. Tổ chức cán bộ là công tác có quan hệ trực tiếp đối với con người, do đó đòi hỏi phải có sự kết hợp hài hòa giữa tính khoa học và tính nghệ thuật nhằm bảo đảm hiệu quả cao nhất trong thiết kế tổ chức và sử dụng nhân lực. Thực tiễn xây dựng và hoàn thiện hệ thống chính trị cũng như tổ chức bộ máy nhà nước trong hơn 80 năm qua của nước ta cho thấy, công tác tổ chức cán bộ là nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng, gắn liền với vận mệnh của Đảng, của đất nước và chế độ, là khâu then chốt trong công tác xây dựng Đảng và Nhà nước.

Trong quá trình xây dựng và phát triển của ngành Nội vụ, đội ngũ công chức, viên chức làm công tác tổ chức cán bộ luôn được quan tâm bổ sung về số lượng và ĐTBD nâng cao phẩm chất, năng lực công tác. Tuy nhiên, hiện nay trong các trường đại học, học viện cũng như các cơ sở ĐTBD cán bộ, công chức ở nước ta chưa có chuyên ngành đào tạo về công tác tổ chức cán bộ nên đội ngũ công chức, viên chức làm công tác tổ chức cán bộ được hình thành từ nhiều nguồn với các chuyên ngành đào tạo khác nhau. Trong đó có nhiều công chức, viên chức được đào tạo về các chuyên ngành được xem là "gần" với công tác tổ chức cán bộ như luật học, hành chính học, khoa học quản lý, lao động - tiền lương… nhưng cũng không ít người tốt nghiệp các chuyên ngành "xa" như kinh tế học, văn học, xã hội học… Do được đào tạo theo các chuyên ngành khác nhau nên nhìn chung năng lực công tác tổ chức cán bộ của một bộ phận không nhỏ nhân lực ngành Nội vụ có phần hạn chế, thiếu cơ bản và hệ thống.

Nghị quyết Trung ương 3 khóa VIII về Chiến lược cán bộ thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đã đề ra yêu cầu "Nâng cao phẩm chất, trình độ kiến thức và năng lực của đội ngũ làm công tác cán bộ; có chính sách ĐTBD, tuyển chọn những người công tâm, trung thực, trong sáng, có kinh nghiệm làm công tác cán bộ". Nghị quyết Trung ương 9 khóa X tiếp tục xác định nhiệm vụ "Xây dựng chương trình, kế hoạch và lộ trình thực hiện việc tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận về khoa học tổ chức và cán bộ phù hợp với đặc điểm của nước ta trong tình hình mới; kiện toàn hệ thống tổ chức, bộ máy và con người làm công tác tổ chức cán bộ".

Xuất phát từ những yêu cầu nêu trên, việc phát triển nhân lực ngành Nội vụ, trong đó trọng tâm là nhân lực làm công tác tổ chức cán bộ là hết sức cần thiết, trực tiếp trang bị kiến thức, kỹ năng chuyên môn, nghiệp vụ công tác tổ chức cán bộ, góp phần xây dựng, phát triển đội ngũ công chức, viên chức của ngành Nội vụ, đáp ứng yêu cầu đẩy mạnh cải cách nền hành chính nhà nước và xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong bối cảnh phát triển kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế.

Luật cán bộ, công chức quy định: "Nội dung, chương trình, hình thức, thời gian ĐTBD công chức phải căn cứ vào tiêu chuẩn chức danh, chức vụ lãnh đạo, quản lý, tiêu chuẩn của ngạch công chức và phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ". 

Nghị định số 18/2010/NĐ-CP ngày 05/3/2010 của Chính phủ về ĐTBD công chức quy định rõ mục tiêu là trang bị kiến thức, kỹ năng, phương pháp thực hiện nhiệm vụ, công vụ, góp phần xây dựng đội ngũ công chức chuyên nghiệp có đủ năng lực xây dựng nền hành chính tiên tiến, hiện đại. Theo đó, "ĐTBD phải căn cứ vào vị trí việc làm, tiêu chuẩn của ngạch công chức, tiêu chuẩn chức vụ lãnh đạo, quản lý và nhu cầu xây dựng, phát triển nguồn nhân lực của cơ quan, đơn vị".

Quyết định số 1374/QĐ-TTg ngày 22/8/2011 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Kế hoạch ĐTBD cán bộ, công chức giai đoạn 2011 - 2015 quy định về nội dung ĐTBD cán bộ, công chức như sau: "Bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng quản lý chuyên ngành và vị trí việc làm theo chế độ bồi dưỡng bắt buộc tối thiểu hàng năm".

Nghị định số 61/2012/NĐ-CP ngày 10/8/2012 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Nội vụ đã quy định Bộ Nội vụ có nhiệm vụ, quyền hạn: "Tổ chức ĐTBD kiến thức, kỹ năng quản lý nhà nước đối với cán bộ, công chức ngành Nội vụ; chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành ĐTBD kiến thức, kỹ năng quản lý nhà nước đối với đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp và cán bộ, công chức cấp xã"; "Tổ chức bồi dưỡng, tập huấn cho cán bộ, công chức chuyên trách thực hiện công tác cải cách hành chính ở các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương".

Quyết định số 1758/QĐ-BNV ngày 05/10/2011 của Bộ trưởng Bộ Nội vụ phê duyệt Quy hoạch phát triển nhân lực ngành Nội vụ giai đoạn 2011-2020 xác định "xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức chuyên nghiệp có phẩm chất đạo đức tốt, đủ về số lượng, đảm bảo chất lượng, cơ cấu hợp lý, có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và trình độ lý luận chính trị cao nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển ngành Nội vụ, góp phần vào sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội chung của đất nước và đáp ứng những đòi hỏi mới của quá trình hội nhập quốc tế".

Hiện nay, các khoá ĐTBD cán bộ, công chức, viên chức nói chung và công chức, viên chức ngành Nội vụ đều được thực hiện theo hình thức ĐTBD theo tiêu chuẩn ngạch. Các chương trình bồi dưỡng theo hình thức này được xây dựng căn cứ quy định tiêu chuẩn các ngạch chuyên viên, chuyên viên chính, chuyên viên cao cấp được ban hành theo Quyết định số 414/TCCP-VC ngày 29/5/1993 của Bộ trưởng - Trưởng Ban Tổ chức - Cán bộ Chính phủ (nay là Bộ Nội vụ).

Các chương trình bồi dưỡng kiến thức quản lý nhà nước theo ngạch công chức được quy định tại Quy chế ĐTBD cán bộ, công chức ban hành theo Quyết định số 161/2003/QĐ-TTg ngày 04/8/2003 của Thủ tướng Chính phủ. Điều 6 Quyết định số 13/2006/QĐ-BNV ngày 06/12/2006 của Bộ trưởng Bộ Nội vụ quy định các chương trình ĐTBD kiến thức và kỹ năng quản lý nhà nước đối với cán bộ, công chức gồm có: chương trình bồi dưỡng ngạch cán sự; chương trình bồi dưỡng ngạch chuyên viên; chương trình bồi dưỡng ngạch chuyên viên chính; chương trình bồi dưỡng ngạch chuyên viên cao cấp.

Đây là các chương trình được sử dụng chung đối với tất cả công chức, viên chức, không kể trình độ chuyên môn, nghiệp vụ đã được đào tạo trong các trường đại học, thâm niên công tác, lĩnh vực công tác..., ở ngạch nào phải học chương trình quy định của ngạch đó. Quy định này cũng áp dụng với công chức, viên chức ngành Nội vụ.

Trong thời gian qua, hình thức ĐTBD theo tiêu chuẩn ngạch đã đáp ứng mục tiêu "khắc phục sự hẫng hụt về kiến thức", góp phần nâng cao một bước chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức phục vụ mục tiêu cải cách hành chính, phát triển kinh tế - xã hội.

Chuyển sang giai đoạn mới, với yêu cầu ngày càng cao về kiến thức, kỹ năng, thái độ, văn hóa phục vụ theo vị trí việc làm của công chức, hình thức ĐTBD theo tiêu chuẩn ngạch đã bộc lộ nhiều hạn chế, chưa mang lại hiệu quả thiết thực. Công tác ĐTBD chưa đúng đối tượng và nội dung cần được đào tạo, sau khi tốt nghiệp, kiến thức đã học khó áp dụng vào thực tiễn công việc, dẫn đến lãng phí ngân sách nhưng hiệu quả, năng lực thực hiện nhiệm vụ, công vụ của cán bộ, công chức ít được nâng lên…

Nguyên nhân cơ bản là hình thức ĐTBD theo tiêu chuẩn ngạch chưa lấy các yêu cầu về kiến thức, kỹ năng của từng vị trí việc làm của công chức, viên chức làm cơ sở để xây dựng chương trình ĐTBD. Phạm vi đối tượng công chức trong mỗi ngạch là rất rộng, nhiệm vụ thực thi lại đa dạng và khác nhau nên khó có một chương trình ĐTBD có thể bao quát, đáp ứng được mọi yêu cầu về kiến thức, kỹ năng, nghiệp vụ của các công chức trong mỗi ngạch.

Do đó, yêu cầu đổi mới hình thức và nội dung chương trình bồi dưỡng theo hướng chú trọng bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng cho công chức, viên chức  làm công tác tổ chức cán bộ là hết sức cần thiết.

2. Một số định hướng phát triển nguồn nhân lực làm công tác tổ chức cán bộ

Phát triển nhân lực được hiểu một cách chung nhất là ĐTBD nâng cao năng lực cho các cá nhân để họ có thể hoàn thành nhiệm vụ hiện tại và tương lai, đồng thời tuyển dụng và giữ chân những người có phẩm chất, tài năng thông qua áp dụng chế độ đãi ngộ và cải thiện môi trường làm việc. Cụ thể hơn, phát triển nhân lực là nâng cao kiến thức, kỹ năng và cải thiện thái độ của các cá nhân của tổ chức thông qua các chương trình ĐTBD, các công cụ hỗ trợ, khuyến khích tự đào tạo, các phương pháp hỗ trợ đào tạo..

Mục tiêu ĐTBD nguồn nhân lực làm công tác tổ chức cán bộ là nhằm trang bị các kỹ năng mà mỗi công chức, viên chức cần có như: kỹ năng thu thập và xử lý thông tin; kỹ năng giao tiếp hiệu quả với đồng nghiệp và công dân; kỹ năng sử dụng hiệu quả các công cụ hỗ trợ tác nghiệp và quản lý; kỹ năng phối hợp và xử lý công việc hiệu quả với các đối tượng khác nhau; kỹ năng quản lý thời gian và tổ chức, sắp xếp công việc được giao; kỹ năng quản lý sự căng thẳng và cân bằng công việc với nhu cầu cá nhân. Mặt khác, chú trọng việc nâng cao năng lực chuyên môn, thành thạo về nghiệp vụ để thực hiện có chất lượng và hiệu quả nhiệm vụ được giao, góp phần xây dựng đội ngũ công chức, viên chức ngành Nội vụ chuyên nghiệp, trách nhiệm, năng động, minh bạch, hiệu quả. Cụ thể:

 - Bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng xác định các nguyên tắc tổ chức, thiết lập hệ thống tổ chức, cơ cấu tổ chức, biên chế, cơ chế vận hành, quy chế làm việc của các cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp, tổ chức xã hội; phân công, phân cấp quản lý giữa các tổ chức và trong nội bộ các tổ chức của bộ máy hành chính nhà nước.

- Bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng soạn thảo các quy định và tổ chức thực hiện việc tuyển dụng, ĐTBD, quy hoạch, đánh giá, bố trí sử dụng, bổ nhiệm và chế độ, chính sách đối với cán bộ, công chức, viên chức...

- Bồi dưỡng các giá trị và chuẩn mực đạo đức công vụ cho đội ngũ công chức, viên chức; trang bị các kỹ năng cần thiết giúp họ xử lý trong các tình huống liên quan đến đạo đức trong hoạt động công vụ cũng như trong đời sống thường nhật.

Cần tiến hành rà soát, đánh giá mức độ phù hợp của các nội dung chương trình đào tạo liên quan đến năng lực công tác tổ chức cán bộ, từ đó xác định các nội dung của chương trình bồi dưỡng nghiệp vụ, kỹ năng công tác tổ chức cán bộ cho nhân lực ngành Nội vụ theo 3 nhóm năng lực: năng lực cốt lõi, năng lực chuyên môn và năng lực đặc thù theo vị trí việc làm.

Chương trình bồi dưỡng mới phải đáp ứng các yêu cầu: 1) Bám sát chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các tổ chức, cá nhân làm công tác tổ chức cán bộ trong các cơ quan hành chính nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập; 2) Bảo đảm cập nhật nội dung của các văn bản quy phạm pháp luật và hướng dẫn thực hiện công tác tổ chức cán bộ; 3) Đáp ứng yêu cầu nâng cao kỹ năng, nghiệp vụ của công chức, viên chức làm công tác tổ chức cán bộ: lãnh đạo, quản lý cấp vụ, sở và tương đương; lãnh đạo, quản lý cấp phòng và tương đương; công chức, viên chức thừa hành; 4) Đảm bảo hài hòa giữa các nội dung bồi dưỡng kinh nghiệm, kỹ năng thực hành với nâng cao trình độ nhận thức lý luận về công tác tổ chức cán bộ.

Đổi mới phương pháp ĐTBD công chức, viên chức làm công tác tổ chức cán bộ nói riêng và nhân lực ngành Nội vụ nói chung theo hướng lấy học viên làm trung tâm, phát huy sự chủ động sáng tạo của học viên; tăng cường sự trao đổi giữa giảng viên và học viên và giữa các học viên với nhau, tăng tính tự giác của người học góp phần xây dựng một môi trường học tập lành mạnh, đủ tiện nghi để có thể áp dụng phương pháp giảng dạy tích cực. Xây dựng cơ chế đề cao và khuyến khích vai trò tự học, tự ĐTBD của cán bộ, công chức ngành Nội vụ.

Gắn kết chính sách ĐTBD với các nội dung khác trong công tác cán bộ như quy hoạch, đề bạt, bổ nhiệm, tăng lương... tạo thành một chỉnh thể thống nhất, đồng bộ nhằm động viên, khuyến khích công chức, viên chức ngành Nội vụ vươn lên trong học tập và công tác. Chú trọng xây dựng đội ngũ giảng viên thỉnh giảng, gồm các công chức lãnh đạo, quản lý cấp bộ, cấp vụ có kinh nghiệm, các nhà khoa học có trình độ chuyên môn cao; đề xuất chế độ, chính sách hợp lý đối với đội ngũ giảng viên này cũng như chế độ hỗ trợ kinh phí cho học viên các khóa bồi dưỡng nghiệp vụ, kỹ năng cho công chức, viên chức làm công tác tổ chức cán bộ.

PGS. TS. Nguyễn Minh Phương

tcnn.vn