Bồi dưỡng cán bộ, công chức cấp xã đáp ứng yêu cầu của thời kỳ mới

Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 19/5/2018 của Hội nghị Trung ương lần thứ bảy, khóa XII về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ, đã khẳng định: “Cán bộ là nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng; công tác cán bộ là khâu “then chốt” của công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị“. Nghị quyết số 26-NQ/TW cũng đề ra mục tiêu đến năm 2030: “Đối với cán bộ chuyên trách cấp xã: 100% có trình độ cao đẳng, đại học và được chuẩn hoá về lý luận chính trị, chuyên môn, nghiệp vụ, kỹ năng công tác”(1).

1. Vấn đề bồi dưỡng cán bộ, công chức cấp xã hiện nay

Trong những năm qua, cấp ủy đảng và chính quyền các cấp đã luôn coi trọng và đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng, không ngừng nâng cao trình độ, kiến thức về mọi mặt của đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã; qua đó giúp cho đội ngũ này từng bước phát triển cả về số lượng và chất lượng.

Ngày 06/11/2019, Bộ Nội vụ đã ban hành Thông tư số 13/2019/TT-BNV hướng dẫn một số quy định về cán bộ, công chức cấp xã và người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, ở thôn, tổ dân phố. Theo đó, công chức cấp xã phải có đủ các tiêu chuẩn chung quy định tại Điều 3 Nghị định số 112/2011/NĐ-CP về công chức xã, phường, thị trấn, cụ thể: đủ 18 tuổi trở lên; tốt nghiệp trung học phổ thông; về trình độ chuyên môn nghiệp vụ, phải tốt nghiệp đại học trở lên của ngành đào tạo phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ của từng chức danh công chức cấp xã; Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quy định cụ thể tiêu chuẩn về trình độ chuyên môn nghiệp vụ từ trung cấp trở lên đối với công chức làm việc tại các xã miền núi, vùng cao, biên giới, hải đảo, xã đảo, vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn; được cấp chứng chỉ sử dụng công nghệ thông tin theo chuẩn kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin cơ bản quy định tại Thông tư số 03/2014/TT-BTTTT ngày 11/3/2014 của Bộ Thông tin và Truyền thông.

Việc chuẩn hóa đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã đã từng bước được triển khai sâu rộng ở các địa phương, qua đó chất lượng của đội ngũ này được nâng lên cả về trình độ văn hóa, chuyên môn, lý luận chính trị và kinh nghiệm thực tiễn. Hệ thống chính trị ở cơ sở đã có nhiều chuyển biến tích cực trong quá trình xây dựng, phát triển kinh tế - xã hội, xóa đói giảm nghèo, cải thiện và nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân, góp phần quan trọng đảm bảo ổn định quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội.

Theo báo cáo của 60/63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, trong giai đoạn 2010-2015, tổng số cán bộ, công chức cấp xã được bồi dưỡng là 403.183 lượt người, đạt 80,6% so với mục tiêu đặt ra tại Quyết định số 1956/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Năm 2016, nhiệm vụ đào tạo nghề cho lao động nông thôn được đưa vào Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới. Với mục tiêu và nội dung hoạt động trong giai đoạn 2016-2020 cần phải bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng, năng lực quản lý hành chính, quản lý kinh tế - xã hội chuyên sâu cho khoảng 500.000 lượt cán bộ, công chức cấp xã đáp ứng yêu cầu lãnh đạo, quản lý kinh tế - xã hội thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn, Bộ Nội vụ đã phối hợp với các bộ, ngành liên quan và các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng trực thuộc tổ chức biên soạn, chỉnh sửa 04 bộ chương trình, tài liệu của giai đoạn 2010-2015, bổ sung những nội dung mới phù hợp với từng giai đoạn và điều kiện thực tế của địa phương; cập nhật các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan đến chức năng, nhiệm vụ của các chức danh công chức cấp xã. 

Năm 2017-2018, Bộ Nội vụ đã phối hợp với các đơn vị biên soạn chương trình, tài liệu bồi dưỡng chuyên sâu cho cán bộ, công chức cấp xã. Đến nay, Bộ Nội vụ đã tổ chức tập huấn cho khoảng 1.200 lượt giảng viên, báo cáo viên và chuyển giao 28 bộ chương trình, tài liệu bồi dưỡng chuyên sâu; 03 cuốn Sổ tay hướng dẫn nghiệp vụ cho các chức danh cán bộ, công chức cấp xã.

Trong giai đoạn 2016-2020, Bộ Nội vụ phối hợp với các bộ, ngành và các địa phương tổ chức bồi dưỡng cho 10.300 lượt cán bộ, công chức cấp xã theo chương trình, tài liệu bồi dưỡng chuyên sâu đã ban hành; tổ chức 06 hội thảo, hội nghị về nâng cao chất lượng bồi dưỡng cán bộ, công chức cấp xã; kiểm tra, giám sát việc thực hiện công tác bồi dưỡng cán bộ, công chức xã theo Quyết định số 1956/QĐ-TTg ngày 27/11/2009 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020” và Quyết định số 1600/QĐ-TTg ngày 18/6/2016 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2016-2020 tại 29 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương(2).

Theo báo cáo của các địa phương, tổng số cán bộ, công chức cấp xã được bồi dưỡng chuyên sâu trong giai đoạn 2016-2020 là 146.691 lượt người, đạt 30% so với mục tiêu đặt ra tại Quyết định số 1600/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Công tác bồi dưỡng đã góp phần quan trọng trong việc nâng cao mặt bằng chung về trình độ và năng lực của đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã; từng bước tiêu chuẩn hóa ngạch, bậc theo quy định của Nhà nước. Đội ngũ cán bộ, công chức sau khi được bồi dưỡng có nhận thức chính trị vững vàng hơn và hiệu quả công tác được nâng lên. Hầu hết số cán bộ, công chức cấp xã sau bồi dưỡng chuyên sâu đều có chuyển biến về năng lực, chất lượng tham mưu, phương pháp thực hiện nhiệm vụ đã mang lại hiệu quả thiết thực. Kết quả bồi dưỡng đã góp phần quan trọng nâng cao trình độ, năng lực của cán bộ, công chức cấp xã, đảm bảo cho công tác quy hoạch và gắn liền với nhu cầu sử dụng, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp đổi mới và mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2016-2020.

Trong giai đoạn 2021-2025, các cơ sở đào tạo của các bộ, ngành Trung ương dự kiến mở 2.000 lớp bồi dưỡng kiến thức chuyên sâu cho 100.000 lượt cán bộ, công chức cấp xã trong cả nước các chức danh theo 28 bộ tài liệu đã ban hành và ban hành mới (nếu có). Các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương sẽ bồi dưỡng cho khoảng 400.000 lượt cán bộ, công chức cấp xã. Đồng thời, Bộ Nội vụ sẽ triển khai trên diện rộng việc bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng công nghệ thông tin theo phương thức trực tuyến (e-Learning) cho cán bộ, công chức cấp xã tại các địa phương với mục tiêu mở rộng triển khai dạy và học theo phương pháp mới, áp dụng đào tạo trực tuyến để tăng số lượng học viên, giảm thiểu chi phí, thời gian bồi dưỡng; đã dự kiến mở 63 lớp ở cả 63/63 tỉnh, thành trực thuộc Trung ương, mỗi lớp có 100 học viên trở lên (hình thức trực tuyến nên không giới hạn số lượng). Tổng số lượt cán bộ, công chức xã dự kiến được bồi dưỡng trong 5 năm là trên 5.000 lượt người(3)...

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác bồi dưỡng cán bộ, công chức cấp xã thời gian qua cũng còn một số hạn chế như sau:

Thứ nhất, việc xác định nhu cầu bồi dưỡng của công chức cấp xã vẫn chưa thật sự chính xác, khách quan. Hoạt động bồi dưỡng chủ yếu là để đáp ứng các tiêu chuẩn chức vụ, chức danh mà chưa thực sự gắn với công việc, vị trí việc làm cũng như nhu cầu thực tế của từng người, từng chức danh công tác. 

Thứ hai, các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng công chức tại địa phương, đặc biệt là cấp huyện chưa được trang bị đầy đủ cơ sở vật chất, các trang thiết bị dạy và học; một số giảng viên kiêm chức được bố trí là cán bộ lãnh đạo tại các cơ quan, ban, ngành, tổ chức hội, đoàn thể của địa phương còn yếu về nghiệp vụ sư phạm, vì vậy chất lượng giảng dạy chưa đáp ứng được yêu cầu đặt ra. 

Thứ ba, nội dung, chương trình, tài liệu giảng dạy chưa có sự đa dạng về đối tượng người học; nội dung còn chồng chéo, trùng lặp, nặng về lý thuyết, nhẹ về kỹ năng thực hành và tổng kết thực tiễn. Vì vậy, mặc dù đã được bồi dưỡng nhưng một số cán bộ, công chức vẫn tỏ ra lúng túng khi thực hiện nhiệm vụ; năng lực nắm bắt, chỉ đạo, điều hành, giải quyết các vấn đề thực tiễn đặt ra còn rất hạn chế. 

Phương pháp bồi dưỡng chậm được đổi mới. Hiện nay, các giảng viên khi lên lớp chủ yếu áp dụng phương pháp thuyết trình, ít có sự hỗ trợ của các phương tiện kỹ thuật hiện đại nên chưa tạo ra nhiều hứng thú cho người học. Hơn nữa, số học viên trong lớp thường trên 60 người trở lên đã gây khó khăn cho giảng viên khi muốn áp dụng phương pháp giảng dạy tích cực trong dạy học. 

Thứ tư, kinh phí bồi dưỡng đối với cán bộ, công chức cấp xã chưa đáp ứng được nhu cầu. Việc hỗ trợ kinh phí cho học viên tham gia các khóa bồi dưỡng rất hạn chế, đặc biệt khi đối tượng học viên là cán bộ, công chức cấp xã. 

Thứ năm, việc đánh giá sau khi bồi dưỡng và công tác bố trí công chức sau khi được cử đi tham gia bồi dưỡng vẫn chưa được các địa phương quan tâm thực hiện. Bên cạnh đó, hoạt động đánh giá trong bồi dưỡng còn mang tính hình thức, tình trạng đối phó với kiểm tra đánh giá chất lượng trong quá trình tổ chức bồi dưỡng đội ngũ này vẫn còn nhiều hạn chế.

2. Một số giải pháp nâng cao chất lượng bồi dưỡng cán bộ, công chức cấp xã 

Một là, nâng cao nhận thức của cá nhân, tổ chức, đơn vị có liên quan trong công tác bồi dưỡng cán bộ, công chức cấp xã.

Cấp ủy đảng và chính quyền các cấp cần nhận thức rõ về vị trí, vai trò của đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã trong hệ thống chính trị, đồng thời thấy rõ tầm quan trọng của công tác bồi dưỡng đối với đội ngũ này. Từng cấp ủy đảng và chính quyền địa phương cần tạo điều kiện thuận lợi cho cán bộ, công chức cấp xã tham gia bồi dưỡng nhằm không ngừng nâng cao trình độ về mọi mặt cũng như năng lực thực tiễn, đáp ứng các tiêu chuẩn chức danh công tác của mỗi cán bộ, công chức cấp xã.

Đối với người học, cần nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động bồi dưỡng; phải xác định việc học là quyền lợi, trách nhiệm và nghĩa vụ của mình trong thực thi công vụ. Điều này đòi hỏi mỗi cán bộ, công chức khi tham gia học tập cần phải thay đổi thái độ, có tư duy học tập tự học, tự rèn, thay đổi từ việc học tập thụ động sang học tập chủ động, tích cực tham gia vào quá trình học và rèn luyện tác phong một cách nghiêm túc. Đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã cần chấp hành nghiêm túc các quyết định của cấp có thẩm quyền về việc cử tham gia các khóa bồi dưỡng theo kế hoạch đã được phê duyệt; bố trí công việc hợp lý, tham gia đầy đủ thời gian và chấp hành đầy đủ nội quy, quy chế của cơ sở bồi dưỡng.

Hai là, đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp, hình thức trong bồi dưỡng đối với cán bộ, công chức cấp xã.

Đổi mới phương pháp, nội dung, chương trình theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của người học; sát với thực tế công việc của mỗi vị trí, nâng cao kỹ năng hành chính. Nội dung, chương trình bồi dưỡng cán bộ, công chức cấp xã phải gắn với yêu cầu, vị trí công việc; dựa trên các tiêu chuẩn chức danh và yêu cầu nhiệm vụ để xác định nội dung, chương trình cần tiến hành bồi dưỡng đối với từng đối tượng cho phù hợp.

- Nội dung bồi dưỡng phải bảo đảm trang bị đủ kiến thức, kỹ năng nghiệp vụ theo yêu cầu công vụ, theo tiêu chuẩn đối với từng vị trí, xây dựng văn hoá công vụ, trách nhiệm và đạo đức công vụ của công chức. Chương trình bồi dưỡng cần xây dựng theo nhu cầu công việc, trong đó xác định rõ kiến thức, kỹ năng người học cần đạt được sau khi kết thúc khoá học như cập nhật thông tin, bổ sung tri thức mới, hiện đại, phát triển kỹ năng nghề nghiệp hoặc nghiệp vụ công tác đáp ứng nhu cầu nhiệm vụ. Phần lớn những người tham gia các lớp bồi dưỡng đều đã đạt chuẩn ở mức độ nhất định, có kinh nghiệm công tác và khả năng độc lập phân tích vấn đề; vì vậy, nội dung giảng dạy cần tập trung nhiều hơn vào việc xử lý các tình huống phát sinh từ thực tiễn của các địa phương để rèn luyện phương pháp, kỹ năng công tác cho người học. Đối với cán bộ, công chức cấp xã, cần tập trung bồi dưỡng các kỹ năng phối hợp, kỹ năng tham mưu, đề xuất giải quyết công việc. Ngoài ra, cần quan tâm mở các lớp bồi dưỡng kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng thu thập, xử lý thông tin, kỹ năng giải quyết vấn đề…

- Phương pháp bồi dưỡng cần đổi mới theo hướng nâng cao năng lực lãnh đạo, quản lý gắn với vị trí và trách nhiệm tương ứng của cán bộ, công chức. Để đảm bảo hiệu quả bồi dưỡng, các cơ sở bồi dưỡng cần cân nhắc số lượng học viên hợp lý, mở ngay tại địa phương để tạo điều kiện thuận lợi cho cán bộ, công chức tham gia học tập. 

Ba là, nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý và các cơ sở bồi dưỡng cán bộ, công chức cấp xã.

Đây là một trong những giải pháp tạo tiền đề nhằm hoàn thiện công tác bồi dưỡng cán bộ, công chức nói chung cũng như công tác bồi dưỡng cán bộ, công chức cấp xã nói riêng. Cần quan tâm xây dựng, đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên cả về số lượng lẫn chất lượng, hướng đến đảm bảo đạt chuẩn theo quy định. Đồng thời, lãnh đạo các địa phương cần quan tâm xây dựng, bồi dưỡng đối với đội ngũ giảng viên kiêm chức có kiến thức, có kinh nghiệm thực tiễn và khả năng giảng dạy. Về cơ sở vật chất tại các đơn vị bồi dưỡng cũng cần được quan tâm, đáp ứng yêu cầu của công tác bồi dưỡng cán bộ, công chức cấp xã.

Cần nâng cao tính chuyên nghiệp, hiệu quả trong hoạt động quản lý bồi dưỡng cán bộ, công chức cấp xã theo hướng phát huy vai trò tự quản của học viên; nâng cao tinh thần trách nhiệm của giảng viên; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin; tăng cường tính chuyên nghiệp của đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý bồi dưỡng. Xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý bồi dưỡng bảo đảm cả về chất lượng và số lượng. Người làm công tác quản lý bồi dưỡng phải nắm chắc chuyên môn, nghiệp vụ, sử dụng thành thạo công nghệ thông tin, giao tiếp tốt, có khả năng tham mưu và tác nghiệp hiệu quả.

Bốn là, bổ sung và sử dụng có hiệu quả nguồn kinh phí đầu tư cho hoạt động bồi dưỡng cán bộ, công chức cấp xã.

Tăng cường nguồn kinh phí đầu tư cho công tác bồi dưỡng nói chung và bồi dưỡng cán bộ, công chức cấp xã nói riêng. Đồng thời, có cơ chế, chính sách hỗ trợ đối tượng được cử tham gia lớp bồi dưỡng. Đơn vị cử cán bộ, công chức đi học xem xét hỗ trợ kịp thời chi phí cho người học và bố trí người thay thế giải quyết công việc để tạo điều kiện thuận lợi và sự an tâm cho đội ngũ cán bộ, công chức tham gia các khóa học theo đúng quy định.Năm là, đổi mới đánh giá quá trình tham gia bồi dưỡng của cán bộ, công chức cấp xã.

Việc đánh giá chất lượng bồi dưỡng cán bộ, công chức cấp xã phải đảm bảo tính công khai, minh bạch, khách quan, trung thực. Tổ chức khảo sát đánh giá chất lượng bồi dưỡng cán bộ, công chức cấp xã dựa trên các nội dung như mức độ phù hợp giữa nội dung chương trình với yêu cầu tiêu chuẩn ngạch và yêu cầu vị trí việc làm; năng lực của giảng viên và sự phù hợp của phương pháp trong công tác bồi dưỡng với nội dung chương trình đối với người học; năng lực tổ chức bồi dưỡng của các cơ sở bồi dưỡng; mức độ tiếp thu kiến thức, kỹ năng của người học và thực tế áp dụng vào việc thực hiện nhiệm vụ. 

Các địa phương cử cán bộ, công chức đi bồi dưỡng phải thực hiện tốt việc đánh giá năng lực và khả năng thực thi nhiệm vụ của cán bộ, công chức trước và sau khi bồi dưỡng. Các cơ sở bồi dưỡng cán bộ, công chức phải phối hợp với các địa phương tiến hành khảo sát đánh giá hiệu quả sau bồi dưỡng để điều chỉnh chương trình, nội dung áp dụng phù hợp với thực tiễn. 

Bồi dưỡng cán bộ, công chức cấp xã đóng vai trò quan trọng trong nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã hiện nay nhằm đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân, góp phần đắc lực vào công cuộc xây dựng, phát triển đất nước trong thời kỳ hội nhập và toàn cầu hóa./.

--------------------------------

Ghi chú:

(1) Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 19/5/2018 của Hội nghị lần thứ bảy, Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam khóa XII, 2018.

(2),(3) Thanh Tuấn, Thanh Tùng, Kết quả 10 năm thực hiện đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức xã, https://moha.gov.vn/baucu/tin-tuc-su-kien/ket-qua-10-nam-thuc-hien-dao-tao-boi-duong-can-bo-cong-chuc-xa-44545.html

--------------------------------

Tài liệu tham khảo:

1. Nguyễn Thị Hồng Hải, Xây dựng tổ chức học tập đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính hiện nay, Tạp chí Tổ chức nhà nước, số 12/2015.

3. Trần Đăng Khoa, Nâng cao hiệu quả đào tạo, bồi dưỡng công chức cấp xã của tỉnh Quảng Bình, Tạp chí Tổ chức nhà nước, số 3/2015.

4. Phạm Thị Hồng Loan, Về đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay, Tạp chí Tổ chức Nhà nước điện tử, đăng ngày 15/8/2019.

5. Hồ Tấn Sáng, Giải pháp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực hành chính cấp xã ở nước ta hiện nay, Tạp chí Tổ chức nhà nước, số 12/2015.

6. Nguyễn Minh Phương, Trần Thị Hạnh, Hoàn thiện quy phạm pháp luật về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức, Tạp chí Tổ chức nhà nước, số 10/2014.

7. Nguyễn Văn Thâm, Đổi mới thể chế để nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, đáp ứng yêu cầu của thời kỳ mới, Tạp chí Tổ chức nhà nước, số 2/2016.

8. Đào Thị Ái Thi, Nâng cao chất lượng đào tạo bồi dưỡng đội ngũ viên chức chuyên ngành khoa học và công nghệ trong bối cảnh hội nhập quốc tế, Tạp chí Tổ chức nhà nước, số 1/2016.

9. Nguyễn Đức Tôn, Thái Nguyên tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức cấp xã đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ hiện nay, Tạp chí Tổ chức nhà nước, số 2/2015.

PGS.TS Nguyễn Thị Thu Hà - Phó Trưởng khoa, Khoa Nhà nước, pháp luật và Lý luận cơ sở, Học viện Hành chính Quốc gia

tcnn.vn