ĐỐI SÁNH GIỮA PHÂN QUYỀN VÀ TẬP QUYỀN - DECENTRALIZATION VS. CENTRALIZATION

QUẢN TRỊ THEO MÔ HÌNH TẬP QUYỀN: THẾ MẠNH Ở TÍNH THỐNG NHẤT VÀ CÔNG TÁC ĐIỀU PHỒI, PHỐI HỢP

Tập quyền (tập trung hóa) đề cập đến quá trình mà các hoạt động chính trong một tổ chức - như lập kế hoạch, ra quyết định và xây dựng chiến lược được tập trung vào một nhóm cụ thể. Nhóm này thường giữ vị trí cao nhất trong trật tự thứ bậc của tổ chức, nắm quyền lực và có ảnh hưởng lớn hơn so với các nhóm cấp dưới (trực thuộc). Khái niệm tập quyền mang nhiều nghĩa khác nhau trong các lĩnh vực khác nhau. Ví dụ như trong khoa học chính trị, khái niệm này dùng để chỉ việc tập trung quyền lực vào chính quyền trung ương, cả về mặt địa lý và chính trị, trung ương nắm quyền tối cao đối với tất cả các đơn vị hành chính.

Trong các tổ chức tập quyền, các quyết định chiến lược như lập kế hoạch, thiết lập mục tiêu, lập ngân sách và bố trí sử dụng nhân tài thường do một nhà lãnh đạo cao cấp hoặc một nhóm các nhà lãnh đạo có thẩm quyền quản lý. Mô hình này đặt ưu tiên vào sự đồng nhất, tính nhất quán và khả năng điều phối, phối hợp rộng rãi xuyên suốt nhiều lĩnh vực.

Tiêu chuẩn hóa và chất lượng phục vụ

Mô hình tập quyền đảm bảo mức độ tiêu chuẩn hóa dịch vụ cao. Thông qua một cấu trúc lãnh đạo thống nhất, các tổ chức có thể cung ứng các dịch vụ nhất quán cho công dân trong các hoàn cảnh tương tự nhau. Điều này giúp giảm thiểu khả năng xảy ra những khác biệt trong việc cung ứng dịch vụ có thể xảy ra trong các hệ thống phân quyền, đảm bảo tính công bằng trong quản trị (quản trị quốc gia).

Tối đa hóa lợi thế của quy mô kinh tế

Quản trị theo mô hình tập quyền cho phép các tổ chức tận dụng lợi thế của quy mô kinh tế. Bằng cách tập hợp nguồn lực và chuyên gia tại một điểm trung tâm, tổ chức có thể hoạt động năng suất hiệu quả hơn. Các đơn vị hoặc khu vực nhỏ có thể không có đủ chuyên gia hoặc nguồn lực quan trọng để hoạt động độc lập mà không suy giảm chất lượng hoặc năng suất hiệu quả.

Nâng cao khả năng phối hợp chính sách 

Các hệ thống tập quyền tạo điều kiện thuận lợi cho việc điều phối và phối hợp các chính sách và chương trình, đặc biệt là những chính sách liên quan đến nhiều lĩnh vực hoặc vượt khỏi phạm vi ranh giới của tổ chức. Sự liên kết này giúp các sáng kiến được tối ưu hóa, đi vào thực tế hoạt động một cách hòa hợp, hướng tới mục tiêu chung.

Trách nhiệm giải trình rõ ràng

Một lợi thế then chốt của mô hình tập quyền là tính minh bạch, rõ ràng trong trách nhiệm giải trình. Trong các hệ thống tập quyền cao, công dân biết nơi nào chịu trách nhiệm. Luồng trách nhiệm giải trình rõ ràng này giúp tăng cường niềm tin vào công tác quản trị khi giảm thiểu khả năng đổ lỗi có thể xảy ra trong các hệ thống phân quyền.

QUẢN TRỊ THEO MÔ HÌNH PHÂN QUYỀN: THẾ MẠNH Ở TÍNH LINH HOẠT, ĐỔI MỚI SÁNG TẠO VÀ SỰ THAM GIA CỦA CÔNG DÂN

Phân cấp, phân quyền đề cập đến quá trình phân bổ hoặc ủy quyền các hoạt động của một tổ chức hoặc chính phủ, đặc biệt là những hoạt động liên quan đến việc lập kế hoạch và ra quyết định, từ một cơ quan trung ương (trung tâm) sang các đơn vị hoặc nhóm nhỏ hơn, có tính địa phương, cơ sở hơn. Khái niệm này đã và đang được áp dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực, bao gồm động lực nhóm và khoa học quản lý trong các tổ chức tư, cũng như trong khoa học chính trị, luật, hành chính công, công nghệ, kinh tế và tài chính. Trong bối cảnh nhà nước, phân quyền thể hiện cụ thể ở việc chuyển giao quyền lực từ chính quyền trung ương sang các chính quyền vùng và địa phương.

Trong mô hình phân quyền, quyền ra quyết định được chuyển từ trung tâm (cơ quan trung ương) sang nhiều cá nhân hoặc đội nhóm khác nhau. Có thể có phân quyền về chính trị và phân quyền về hành chính, trong đó việc ra quyết định sát hơn với địa phương, cơ sở, đáp ứng nhanh nhạy và bao trùm hơn.

Phân quyền chính trị: Nâng cao tính dân chủ và trách nhiệm giải trình

Về mặt chính trị, mô hình phân quyền có thể mang quyền lực gần hơn với công dân, khiến các nhà lãnh đạo được bầu trở nên hiện hữu và có trách nhiệm hơn. Sự gần gũi này khuyến khích sự tham gia tích cực của công dân, không chỉ trong các cuộc bầu cử mà còn trong các quy trình quản trị được tiến hành thường xuyên, liên tục như trong các cuộc tham vấn công chúng và các hội nghị địa phương. Hơn nữa, mô hình phân quyền quan tâm đến những khác biệt giữa các địa phương hoặc vùng miền, thừa nhận nhu cầu đa dạng của các cộng đồng khác nhau.

Phân quyền hành chính: Nâng cao khả năng đáp ứng và đổi mới sáng tạo

Về mặt hành chính, phân quyền trao quyền ra quyết định cho những ai sát hơn với người sử dụng hoặc người tiêu dùng của các dịch vụ. Sự gần gũi này cho phép các tổ chức đáp ứng nhanh nhạy hơn với nhu cầu và điều kiện địa phương, cơ sở. Bằng cách bỏ qua các quy trình phê duyệt theo thứ bậc, các cơ cấu phân quyền còn có thể khuyến khích sự đổi mới, nâng cao khả năng thích ứng mau lẹ và giải quyết vấn đề một cách sáng tạo.

Nâng cao sự gắn kết nhân viên và bản sắc của tổ chức 

Trong các hệ thống phân quyền, các đơn vị có quy mô nhỏ và tập trung hơn có thể tăng cường động lực của nhân viên. Nhân viên làm việc trong các đơn vị này thường thấy rõ hơn khả năng làm chủ và sự gắn bó với công việc có bản sắc của tổ chức họ. Theo đó, tinh thần và năng suất làm việc của nhân viên được nâng cao vì họ nhận thấy có trách nhiệm trực tiếp hơn với kết quả công việc.

Ra quyết định nhanh hơn

Bằng cách giảm bớt các tầng nấc phê duyệt cần thiết để thực hiện quyết định nhanh chóng hơn, cách thức phân quyền có thể giúp hợp lý hóa hoạt động và nâng cao khả năng đáp ứng. Điều này đặc biệt quan trọng trong các môi trường phức hợp, thay đổi nhanh chóng, những nơi mà việc ra quyết định chậm trễ có thể dẫn đến mất cơ hội hoặc phản ứng không thích đáng, đầy đủ trước những khó khăn, thách thức trong khủng hoảng.

CÂN BẰNG GIỮA TẬP QUYỀN VÀ PHÂN QUYỀN TRONG QUẢN TRỊ

Sự lựa chọn giữa các mô hình tập quyền và phân quyền không phải là quyền chọn nhị phân. Quản trị hiệu quả thường bao gồm một cách tiếp cận kết hợp, trong đó một số chức năng nhất định được tập trung hóa để đảm bảo tính nhất quán và năng suất hiệu quả, trong khi những chức năng khác được phân cấp, phân quyền để khuyến khích tính linh hoạt, đáp ứng và đổi mới. Ví dụ, quá trình thiết lập và quyết định chính sách có thể duy trì theo cách tập trung hóa để đảm bảo sự thống nhất quốc gia, trong khi việc cung ứng dịch vụ có thể được phân cấp để đáp ứng nhu cầu cụ thể của các cộng đồng địa phương.

Mô hình tập quyền và mô hình phân quyền đều mang lại những lợi ích riêng biệt và cơ cấu quản trị tối ưu phụ thuộc vào các mục tiêu, tính chất hoạt động của tổ chức và nhu cầu của các bên liên quan. Bằng cách tạo ra sự cân bằng giữa hai cách tiếp cận này, các tổ chức có thể khai thác được sức mạnh của cả hai mô hình - tận dụng tính nhất quán và khả năng điều phối của phương thức tập quyền trong khi hưởng lợi từ sự đổi mới, tính linh hoạt và khả năng đáp ứng nhanh nhạy của phương thức phân quyền.

CENTRALIZED GOVERNANCE: STRENGTH IN UNIFORMITY AND COORDINATION

Centralization refers to the process by which key activities within an organization - such as planning, decision-making, and strategy formulation -become concentrated within a specific group. This group typically occupies the top of the organizational hierarchy, holding greater authority and influence over subordinate groups. The concept of centralization carries different meanings across various fields. In political science, for example, it refers to the consolidation of power within a central government, both geographically and politically, granting it sovereignty over all administrative divisions.

In centralized organizations, strategic decisions - such as planning, goal setting, budgeting, and talent deployment - are typically managed by a single senior leader or leadership team. This model prioritizes uniformity, consistency, and broad coordination across sectors.

Standardization and Service Quality

Centralization ensures a high level of service standardization. By having a unified leadership structure, organizations can provide consistent services to citizens in similar circumstances. This reduces the likelihood of discrepancies in service delivery that might occur in decentralized systems, ensuring equality in governance.

Economies of Scale

Centralized governance allows organizations to leverage economies of scale. By pooling resources and expertise at a central point, the organization can operate more efficiently. Small units or regions may not have the critical mass of experts or resources to operate independently without sacrificing quality or efficiency.

Enhanced Policy Coordination

Centralized systems facilitate the coordination of policies and programs, particularly those that cut across different sectors or organizational boundaries. This alignment helps streamline initiatives, ensuring that they work harmoniously toward a common goal.

Clear Accountability

A key advantage of centralization is the clarity it brings to accountability. In highly centralized systems, citizens know where to assign responsibility. This clear line of accountability strengthens trust in governance, as it reduces the chances of blame-shifting that can occur in decentralized systems.

DECENTRALIZED GOVERNANCE: FLEXIBILITY, INNOVATION, AND CITIZEN ENGAGEMENT

Decentralization refers to the process of distributing or delegating the activities of an organization or government, particularly those related to planning and decision-making, away from a central authority and toward smaller, more localized units or groups. This concept has been widely applied in various fields, including group dynamics and management science in private organizations, as well as in political science, law, public administration, technology, economics, and finance. In the context of government, decentralization specifically involves transferring power from a central authority to regional and local authorities.

In short, decentralization shifts decision-making authority from a centralized body to multiple individuals or teams. This can be both political and administrative, with decision-making becoming more localized, responsive, and inclusive.

Political Decentralization: Enhancing Democracy and Accountability

Politically, decentralization can bring power closer to citizens, making elected officials more visible and accountable. This proximity fosters greater citizen participation, not only in elections but in ongoing governance processes like public consultations and local meetings. Furthermore, decentralization allows for the expression of regional or local differences, acknowledging the diverse needs of various communities.

Administrative Decentralization: Responsiveness and Innovation

Administratively, decentralization empowers decision-makers who are closer to the users or consumers of services. This proximity allows organizations to respond more swiftly to local needs and conditions. By bypassing hierarchical approval processes, decentralized structures can also foster innovation, enabling quicker adaptations and creative problem-solving.

Improved Staff Engagement and Organizational Identification

In decentralized systems, smaller, more focused organizational units can enhance staff motivation. Employees working in these units often feel a greater sense of ownership and identification with their work. This, in turn, boosts morale and productivity, as staff members feel more directly responsible for outcomes.

Faster Decision-Making

By reducing the layers of approval needed to implement decisions, decentralization can streamline operations and improve responsiveness. This is particularly crucial in complex, fast-moving environments where delays in decision-making can result in lost opportunities or inadequate responses to crises.

BALANCING CENTRALIZATION AND DECENTRALIZATION IN GOVERNANCE

The choice between centralization and decentralization is not binary. Effective governance often involves a hybrid approach, where certain functions are centralized for consistency and efficiency, while others are decentralized to encourage flexibility, responsiveness, and innovation. For example, policy setting may remain centralized to ensure national cohesion, while service delivery can be decentralized to meet the specific needs of local communities.

Both centralization and decentralization offer distinct advantages, and the optimal governance structure depends on the organization’s goals, the nature of its operations, and the needs of its stakeholders. By striking a balance between these two approaches, organizations can harness the strengths of both models-leveraging the uniformity and coordination of centralization while benefiting from the innovation, flexibility, and responsiveness of decentralization./.

TS Phạm Đức Toàn, Phó Trưởng ban Ban Thi đua - Khen thưởng Trung ương (Bộ Nội vụ)