Hà Nội, Ngày 29/03/2024

Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân

Ngày đăng: 14/05/2022   18:52
Mặc định Cỡ chữ
Tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước nước ta luôn phải đảm bảo ba nội dung rất quan trọng, đó là quyền và tự do của Nhân dân phải được bảo đảm bằng cơ chế phù hợp nhất; có cơ chế phân công, phối hợp kiểm soát quyền lực giữa các cơ quan thực hiện quyền lập pháp, quyền hành pháp và quyền tư pháp; nguyên tắc thượng tôn pháp luật vừa là cơ sở để tổ chức bộ máy nhà nước, đồng thời là phương tiện để giới hạn và kiểm soát quyền lực nhà nước. Trong chế độ chính trị nước ta, việc tổ chức và hoạt động của Hội đồng nhân dân (HĐND) phải đảm bảo vai trò lãnh đạo của Đảng để phát huy quyền làm chủ của Nhân dân trong xây dựng và tham gia quản lý nhà nước. Vì vậy, để đáp ứng yêu cầu xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN ở nước ta hiện nay, cần tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động giám sát của HĐND các cấp. 
Ảnh minh họa

Hội đồng nhân dân và giám sát của Hội đồng nhân dân trong tổ chức quyền lực nhà nước ở Việt Nam

Hiến pháp năm 2013 quy định: “Hội đồng nhân dân là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của Nhân dân, do Nhân dân địa phương bầu ra, chịu trách nhiệm trước Nhân dân địa phương và cơ quan nhà nước cấp trên”(1).

- Chức năng, nhiệm vụ của HĐND: Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 không quy định chức năng, nhiệm vụ chung của HĐND mà quy định cụ thể nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND từng cấp, tương ứng với các Điều 17, 23, 30, 37, 57, 58, 64, bao gồm: “(1) HĐND quyết định các vấn đề của địa phương theo luật định (tổ chức và bảo đảm việc thi hành Hiến pháp và pháp luật; xây dựng chính quyền; trong lĩnh vực kinh tế, tài nguyên, môi trường; trong lĩnh vực giáo dục, đào tạo, khoa học, công nghệ, văn hóa, thông tin, thể dục, thể thao; trong lĩnh vực y tế, lao động và thực hiện chính sách xã hội: về công tác dân tộc, tôn giáo; trong lĩnh vực quốc phòng, an ninh, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội…). (2) HĐND giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật ở địa phương”(2).

- Đối tượng giám sát của HĐND: Điều 5 Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND năm 2015 quy định: “HĐND giám sát việc tuân theo Hiến pháp, pháp luật ở địa phương và việc thực hiện nghị quyết của HĐND cùng cấp, giám sát hoạt động của Thường trực HĐND, Ủy ban nhân dân (UBND), Tòa án nhân dân (TAND), Viện Kiểm sát nhân dân (VKSND), cơ quan thi hành án dân sự cùng cấp và các ban của HĐND cấp mình, giám sát những quyết định của UBND cùng cấp và nghị quyết của HĐND cấp dưới trực tiếp”(3).

- Các hình thức giám sát của HĐND: Điều 57 Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND năm 2015 quy định cụ thể về các hình thức giám sát của HĐND. Cụ thể là: Một là, HĐND giám sát thông qua 05 hình thức (xem xét báo cáo công tác; xem xét việc chất vấn và trả lời chất vấn; xem xét văn bản quy phạm pháp luật; thành lập Đoàn giám sát; bỏ phiếu tín nhiệm); Hai là, Thường trực HĐND giám sát thông qua 05 hình thức: xem xét việc trả lời chất vấn; xem xét văn bản quy phạm pháp luật; thành lập Đoàn giám sát; xem xét việc giải quyết khiếu nại, tố cáo; xem xét kết quả giám sát của Ban, tổng hợp kết quả giám sát trình HĐND; Ba là, các ban của HĐND giám sát thông qua 06 hình thức: xem xét văn bản quy phạm pháp luật; thành lập Đoàn giám sát; xem xét việc giải quyết khiếu nại, tố cáo; thẩm tra báo cáo, đề án: yêu cầu cơ quan hữu quan báo cáo; cử thành viên xem xét, xác minh(4).

Sự lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân hiện nay

Đảng lãnh đạo việc xây dựng chính sách, pháp luật về hoạt động giám sát của HĐND.

Các bản Hiến pháp năm 1946, năm 1959, năm 1980, năm 1992 và năm 2013 đều thể hiện tư tưởng chỉ đạo xuyên suốt của Đảng về việc khẳng định vai trò, vị trí quan trọng của HĐND với hai chức năng quan trọng là quyết định các vấn đề quan trọng và giám sát. Sự lãnh đạo của Đảng còn thể hiện thông qua quá trình ban hành và tổ chức thực hiện các đạo luật quy định về tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương, như: Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 1958; Luật Tổ chức HĐND và Ủy ban hành chính các cấp năm 1962; Luật Tổ chức HĐND và UBND năm 1983, năm 1989, năm 1994, năm 2003; Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2019); Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND năm 2015… 

Sự lãnh đạo của Đảng thông qua hoạt động xây dựng pháp luật về hoạt động về tổ chức và hoạt động của HĐND, trong đó có hoạt động giám sát là yếu tố tác động rất quan trọng, trực tiếp quyết định chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của HĐND, bởi các quy định của pháp luật về giám sát là cơ sở pháp lý cho HĐND thực hiện vai trò, chức năng và nhiệm vụ của mình. Hệ thống pháp luật phải quy định cụ thể từ hình thức, nội dung, thủ tục liên quan đến hoạt động giám sát của HĐND, chế tài xử lý các hành vi vi phạm sau kết luận giám sát...

Đảng lãnh đạo việc xây dựng cơ cấu tổ chức và hoạt động của HĐND.

Cơ cấu tổ chức HĐND trong bộ máy quyền lực nhà nước ở địa phương hiện nay được phân chia thành cấp tỉnh, cấp huyện và cấp xã. Tổ chức mỗi cấp của HĐND bao gồm:  Thường trực HĐND, Ban của HĐND đối với HĐND cấp tỉnh, cấp huyện; Tổ đại biểu HĐND, đại biểu HĐND. HĐND có Văn phòng giúp việc, nhiệm kỳ của Thường trực HĐND, các Ban của HĐND theo nhiệm kỳ của HĐND cùng cấp. Khi HĐND hết nhiệm kỳ, Thường trực HĐND, các ban của HĐND tiếp tục làm việc cho đến khi HĐND khóa mới bầu ra Thường trực HĐND, UBND, các Ban của HĐND khóa mới. 

Đảng chủ trương thực hiện mô hình bí thư cấp ủy đồng thời là chủ tịch HĐND các cấp được Ban Chấp hành Trung ương Đảng đề ra từ Hội nghị Trung ương lần thứ 4 khóa XI (năm 2012) đến Hội nghị Trung ương lần thứ 7 khóa XI (năm 2013). Đảng tiếp tục nhấn mạnh thực hiện mô hình này ở tất cả các cấp và tại Đại hội XII của Đảng, Đảng ta chỉ rõ “cơ bản thực hiện mô hình bí thư cấp ủy đồng thời là chủ tịch HĐND các cấp”. Việc thực hiện chủ trương trên tiếp tục được khẳng định tại Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 Hội nghị Trung ương lần thứ 6 khóa XII “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”. 

Thực hiện chủ trương này, bí thư cấp ủy đồng thời là chủ tịch HĐND đã góp phần đổi mới phương thức lãnh đạo của cấp ủy và là người trực tiếp  chỉ đạo triển khai thực hiện các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và của cấp ủy cấp trên đến UBND, Ủy ban MTTQ và các tổ chức đoàn thể chính trị - xã hội trong việc thực hiện các nhiệm vụ ở địa phương. 

Các nội dung này đều được cấp ủy đảng cho ý kiến chỉ đạo trước khi triển khai thực hiện, mặt khác các vị trí lãnh đạo chủ chốt của HĐND thường giữ vị trí cấp ủy viên hoặc thường vụ cấp ủy đảng cùng cấp, đó cũng là phương thức lãnh đạo của Đảng đối với HĐND thông qua công tác tổ chức và cán bộ của Đảng. 

Đảng lãnh đạo các hình thức giám sát của Hội đồng nhân dân

Trong nội dung này, Đảng lãnh đạo thông qua vai trò lãnh đạo, chủ trì, điều hành của các chức danh lãnh đạo HĐND đối với các hình thức tổ chức giám sát của Hội đồng nhân dân, bao gồm: 

Hoạt động xem xét báo cáo của HĐND là hình thức giám sát tại kỳ họp HĐND, với sự tham gia của tất cả các đại biểu HĐND tham dự, là nơi để HĐND phát huy trí tuệ tập thể, tính dân chủ và quyền làm chủ của Nhân dân, bảo đảm tất cả quyền lực thuộc về Nhân dân thông qua việc ủy thác cho đại biểu dân cử; là nơi để đại biểu HĐND bàn bạc, giải quyết những vấn đề thuộc chương trình nghị sự, đại diện đa số đại biểu nhất trí thông qua.

Chất vấn và trả lời chất vấn là hình thức giám sát thu hút được nhiều sự quan tâm của đại biểu HĐND và Nhân dân. Việc thực hiện nghiêm túc hoạt động chất vấn và giám sát trả lời chất vấn của đại biểu HĐND đối với các đối tượng bị chất vấn trong nhiệm kỳ trở thành một công cụ giám sát trực tiếp nhằm đảm bảo quyền dân chủ nhân dân, phát huy tối đa quyền lực thuộc về Nhân dân, tăng cường hiệu lực và hiệu quả hoạt động của HĐND.

Hoạt động tiếp xúc cử tri của đại biểu HĐND được chú trọng và thông qua nhiều hình thức mang lại hiệu quả. Tuy nhiên, do tình hình dịch Covid-19 từ đầu năm 2020 đến nay, “nhiều tỉnh, thành phố đã tổ chức tiếp xúc cử tri thông qua Hội nghị trực tuyến cả 3 cấp, tổ chức đường dây nóng tại các điểm tiếp xúc cử tri để cử tri kịp thời phản ánh, đóng góp ý kiến, phối hợp với đoàn đại biểu Quốc hội phát phiếu xin ý kiến cử tri”(5). 

Nhiệm kỳ 2016-2021 là nhiệm kỳ đầu tiên HĐND các cấp thực hiện Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi, bổ sung năm 2019) và các văn bản pháp luật liên quan theo tinh thần Nghị quyết Hội nghị Trung ương lần thứ 6 và Nghị quyết Hội nghị Trung ương lần thứ 7 khóa XII của Đảng. Do đó, thực hiện quan điểm chỉ đạo của Đảng đối với công tác thông tin, tuyên truyền và ứng dụng công nghệ thông tin vào việc phục vụ hoạt động công tác của đơn vị, tổ chức, HĐND các địa phương thực hiện các “kỳ họp, phiên họp không giấy", các báo cáo, kết quả giám sát được sử dụng tối đa thông qua những hình ảnh, video clip. 

Một số giải pháp tiếp tục đổi mới phương thức thức lãnh đạo của Đảng với hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân 

Thứ nhất, nâng cao nhận thức về vai trò lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động giám sát của HĐND.

Đổi mới công tác lãnh đạo của cấp ủy đảng đối với hoạt động giám sát của HĐND cùng cấp. Đảng lãnh đạo HĐND nhưng không quyết định thay những vấn đề thuộc thẩm quyền của HĐND, không can thiệp vào công việc của HĐND, tôn trọng và đảm bảo quyền độc lập, khả năng sáng tạo của HĐND trong việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ theo thẩm quyền luật định.

Tôn trọng và nâng cao vai trò, vị trí độc lập của HĐND trong việc tổ chức thực hiện các nhiệm vụ, chức năng của mình, cấp ủy đảng thông qua các đảng viên là đại biểu HĐND để phổ biến, thuyết phục HĐND về các chủ trương, chính sách và các giải pháp của cấp ủy. 

Khi lãnh đạo cơ cấu đại biểu HĐND cần quan tâm giải quyết tốt mối quan hệ giữa cơ cấu và chất lượng đại biểu; tăng thêm đại biểu là người dân với tỉ lệ thỏa đáng; quan tâm tới công tác quy hoạch và bố trí các chức danh của Thường trực HĐND nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động của HĐND.

Thứ hai, tiếp tục hoàn thiện pháp luật về hoạt động giám sát của HĐND.

Phân biệt rõ hoạt động giám sát của HĐND với hoạt động kiểm tra, thanh tra, kiểm sát của các cơ quan nhà nước như: UBND, Thanh tra Nhà nước, Thanh tra ngành TAND, VKSND để tránh sự chồng chéo trong giám sát gây phiền hà cho cơ quan nhà nước hoặc bỏ trống vấn đề cần giám sát.

Nghiên cứu các hình thức chế tài xử lý phù hợp để trao cho HĐND, Thường trực HĐND, các Ban của HĐND. Đây là vấn đề hết sức quan trọng không những thể hiện hiệu quả công tác giám sát mà còn biểu hiện tính quyền lực nhà nước của HĐND. Cần quy định cụ thể hơn về hình thức kiểm tra, giám sát việc chấp hành các quyết định xử lý sau giám sát, kiểm tra của HĐND, Thường trực HĐND, các Ban của HĐND và đại biểu HĐND. Đây là công việc quan trọng và cần thiết, nhưng thường bị lãng quên vì thông thường sau khi HĐND giám sát, kiểm tra, có những quyết định xử lý thì coi như công việc kết thúc. Việc sửa chữa, khắc phục của đối tượng bị xử lý như thế nào, ít được theo dõi, đôn đốc để xem xét kết quả cuối cùng.           

Thứ ba, tiếp tục đổi mới cơ cấu tổ chức và hoạt động của HĐND.

Việc quy định các Ban của HĐND như hiện nay nhằm bảo đảm giúp cho HĐND thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn. Đảng lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện đổi mới về cơ cấu tổ chức và hoạt động của HĐND bao gồm: 1) Đổi mới về số lượng các Ban ở cấp tỉnh linh động gắn với đặc thù ở mỗi địa phương. 2) Đổi mới về số lượng và chất lượng thành viên của mỗi Ban cho phù hợp với đặc thù của địa phương. 3) Chỉ đạo nhằm tăng cường lựa chọn những đại biểu có trình độ, năng lực tham gia hoạt động chuyên môn của Ban. 4) Đổi mới số lượng cán bộ chuyên trách làm việc ở các Ban của HĐND cấp tỉnh thực hiện thí điểm không tổ chức HĐND cấp quận, phường. 5) Nâng cao kỹ năng nghiệp vụ cho các cán bộ chuyên trách của các Ban trong thực hiện vai trò giám sát.

Thứ tư, giải quyết tốt mối quan hệ phối hợp công tác giữa HĐND với các cơ quan hữu quan.

Trong tổ chức hoạt động, Thường trực HĐND phối hợp với các Ban HĐND để thực hiện vai trò chỉ đạo, điều hoà, phối hợp hoạt động, trong đó, Thường trực HĐND cần quan tâm theo dõi, thống nhất kế hoạch làm việc của từng Ban, cho ý kiến về những lĩnh vực, nội dung cần quan tâm thực hiện, thống nhất kế hoạch làm việc của từng Ban và phối hợp giữa các Ban. Thường trực HĐND cần có sự quan tâm, chỉ đạo tạo điều kiện cho các đại biểu HĐND không phải là thành viên của các Ban thường xuyên được tham gia các hoạt động quyết định và giám sát những vấn đề quan trọng ở địa phương. Đồng thời Thường trực HĐND chỉ đạo việc chuẩn bị chu đáo các nội dung tại kỳ họp HĐND, cung cấp thông tin đầy đủ, kịp thời để đại biểu thực hiện tốt nhiệm vụ của mình.

Trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ cần tăng cường phối hợp với Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức thành viên và quần chúng nhân dân ở địa phương. Thường trực HĐND, các Ban, đại biểu HĐND phối hợp với Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức thành viên thực hiện việc đôn đốc, kiểm tra các hoạt động của UBND, các cơ quan chuyên môn của UBND, các cơ quan nhà nước ở địa phương trong việc thực hiện các nghị quyết của HĐND và các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước liên quan đến công tác của Mặt trận Tổ quốc. 

Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động giám sát của HĐND còn là biện pháp quan trọng nhằm phát huy quyền làm chủ của Nhân dân, đẩy lùi tình trạng suy thoái đạo đức, quan liêu, tham nhũng; đồng thời cũng là điều kiện quan trọng bảo đảm cho quyền lực của Nhân dân được thực hiện trong thực tế. Phát huy vai trò lãnh đạo của Đảng là một trong những yếu tố đặc biệt quan trọng để đảm bảo quyền lực nhà nước thực  sự thuộc về Nhân dân./.

----------------------

Ghi chú:

(1) Điều 113 Hiến pháp năm 2013.

(2) Điều 17, 23, 30, 37, 57, 58, Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015.

(3) Điều 5 Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân năm 2015.

(4) Điều 57 Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân năm 2015.

(5) Văn phòng Quốc hội, Báo cáo số 885 BC-UBTVQH14 ngày 23/6/2021 Tổng kết tình hình tổ chức và hoạt động của HĐND nhiệm kỳ 2016 - 2021, phương hướng, nhiệm vụ và hướng giải pháp của HĐND nhiệm kỳ 2021 - 2026.

 

ThS Lê Thị Tươi - Trường Đại học Nội vụ Hà Nội, Bộ Nội vụ

tcnn.vn

Bình luận

Tin tức cùng chuyên mục

Những nội dung cơ bản trong chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước về thanh niên và công tác thanh niên

Ngày đăng 22/03/2024
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn đặt niềm tin vào thanh niên, khẳng định “Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà”(1). Vì vậy, trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng của Người, quan điểm về sự nghiệp “trồng người” trở thành tư tưởng xuyên suốt, góp phần chuẩn bị và xây dựng lực lượng cách mạng hùng hậu, dẫn dắt thanh niên trở thành lớp người kế tục trung thành, xuất sắc trong sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng và dân tộc.

Một số nội dung về phương pháp sử dụng ngôn ngữ trong văn bản hành chính

Ngày đăng 19/03/2024
Văn bản hành chính (VBHC) là văn bản hình thành trong quá trình chỉ đạo, điều hành, giải quyết công việc của các cơ quan, tổ chức(1). VBHC là phương tiện không thể thiếu để các cơ quan, tổ chức truyền đạt các thông tin quản lý và ban hành các quyết định quản lý. VBHC cũng là sản phẩm phản ánh kết quả hoạt động của của cơ quan, tổ chức nói chung, của mỗi cán bộ, công chức, viên chức trong cơ quan, tổ chức nói riêng.

Công chức và vấn đề quản trị bản thân

Ngày đăng 05/03/2024
Cấu trúc quản trị bản thân và điều chỉnh nhận thức, hành vi của công chức trong hoạt động công vụ rất đa dạng. Môi trường công vụ với những hoạt động, quan hệ của công chức tạo nên các yếu tố cấu trúc kiểm soát nhận thức và hành động của họ. Bài viết phân tích các vấn đề tự do và khuôn khổ, quản trị bản thân của công chức hiện nay.

Một số khuyến nghị khi xây dựng chính quyền đô thị tại thành phố Hải Phòng

Ngày đăng 27/02/2024
Chính quyền đô thị là mô hình tổ chức chính quyền địa phương phù hợp với xu hướng của thế giới. Ở Việt Nam, mô hình này đã được triển khai và thí điểm triển khai thực hiện 03 thành phố trực thuộc trung ương gồm Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và thành phố Đà Nẵng. Hải Phòng là thành phố cảng biển quan trọng, trung tâm kinh tế, văn hóa, y tế, giáo dục, khoa học thương mại và công nghệ thuộc Vùng Duyên hải Bắc Bộ. Trong những năm gần đây, tốc độ đô thị hóa nhanh chóng và sự phát triển đô thị của thành phố Hải Phòng đã thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của thành phố; đồng thời đặt ra yêu cầu tất yếu phải xây dựng mô hình chính quyền đô thị để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước. Bài viết phân tích đặc trưng đô thị của thành phố Hải Phòng, những thuận lợi và khó khăn của thành phố khi xây dựng mô hình chính quyền đô thị và một số khuyến nghị về xây dựng chính quyền đô thị tại thành phố Hải Phòng trong thời gian tới.

Xác định thẩm quyền của các cơ quan thanh tra nhà nước trong hoạt động thanh tra - từ thực tiễn hoạt động của Thanh tra Bộ Nội vụ

Ngày đăng 27/02/2024
Thẩm quyền của các cơ quan thanh tra nhà nước trong hoạt động thanh tra là tổng thể các quyền và nghĩa vụ của cơ quan thanh tra được pháp luật quy định để xem xét, kết luận nhằm giải quyết những vấn đề cụ thể trong hoạt động thanh tra. Từ thực tiễn của Thanh tra Bộ Nội vụ, bài viết khái quát thực trạng việc thực hiện thẩm quyền và đề xuất một số giải pháp nhằm xác định thẩm quyền của các cơ quan thanh tra nhà nước trong trong hoạt động thanh tra.  

Tiêu điểm

Chat GPT - Góc nhìn quản lý nhà nước

Sự ra đời của Chat GPT (còn gọi là ChatGPT, chatbot) là bước “đột phá” cực kỳ quan trọng trong lĩnh vực công nghệ AI, có thể tác động lớn tới hành vi của con người theo nhiều cách khác nhau. Mặc dù, còn nhiều lo ngại về những tác động tiêu cực tiềm ẩn nhưng nếu tiếp cận phát triển công nghệ này một cách có trách nhiệm và đạo đức thì có thể đảm bảo rằng Chat GPT sẽ trở thành một công cụ hiệu quả trong việc thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội ở tất cả lĩnh vực.