Bài học kinh nghiệm phòng, chống dịch COVID-19 đáp ứng yêu cầu quản trị phát triển bền vững ở Việt Nam

Ảnh minh họa

Cần nhấn mạnh rằng, trong công cuộc phòng, chống dịch COVID-19 vừa qua, Việt Nam đã chứng minh cho thế giới thấy được tính ưu việt của chế độ xã hội chủ nghĩa; sự lãnh đạo, chỉ đạo đúng đắn, kịp thời, sáng suốt của Đảng Cộng sản Việt Nam và khả năng quản lý, điều hành tốt của Nhà nước. Thành công đó xuất phát từ đường lối, chủ trương, chính sách đúng đắn và khả năng ứng phó thách thức của Đảng, Nhà nước ta; cùng những đặc điểm riêng có về truyền thống đoàn kết sức mạnh dân tộc, sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, sự nỗ lực, quyết tâm cao và phối hợp chặt chẽ của các cấp, các ngành, các địa phương, đặc biệt là các lực lượng tuyến đầu chống dịch như y tế, quân đội, công an,… và sự đoàn kết, đồng tình ủng hộ, tham gia tích cực của các tầng lớp nhân dân, cộng đồng quốc tế… đã giúp Việt Nam bước đầu kiểm soát thành công dịch COVID-19. 

Từ thực tế, có thể rút ra một số kinh nghiệm về quản trị phát triển bền vững ở Việt Nam trong bối cảnh phòng, chống dịch COVID-19 thời gian qua như sau:

Thứ nhất, chúng ta đã sớm chủ động chuẩn bị thể chế pháp lý ứng phó với các tình huống bất thường xã hội do dịch bệnh, với quan điểm nhất quán, xuyên suốt là đặt sức khỏe, tính mạng của Nhân dân lên trên hết, trước hết.

Xuất phát từ quan điểm của Đảng và Nhà nước Việt Nam luôn đặt con người vào vị trí trung tâm của sự phát triển bền vững, để đối phó với dịch bệnh, đặc biệt là những loại dịch bệnh có thể gây ra các tình huống bất thường xã hội (như có thể gây ra quá tải về khả năng đáp ứng yêu cầu về khám bệnh, chữa bệnh, thuốc và các loại vắc xin, sinh hóa phẩm điều trị cho bệnh nhân…), Việt Nam đã sớm có khung khổ thể chế chính trị, pháp lý khá đầy đủ, rõ ràng, minh bạch và hiệu quả để chủ động ứng phó khi có tình huống xảy ra (như Luật bảo vệ sức khỏe nhân dân năm 1989; Luật phòng, chống bệnh truyền nhiễm năm 2008; Quyết định số 122/QĐ-TTg ngày 10/01/2013 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược quốc gia bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân giai đoạn 2011-2020, tầm nhìn đến năm 2030…).

Nhờ có sự chủ động chuẩn bị từ sớm, từ xa theo nguyên tắc Nhà nước pháp quyền và phù hợp thông lệ quốc tế như vậy cho nên khi dịch COVID-19 xảy ra, sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng và quản lý, điều hành của Nhà nước đã có cơ sở chính trị, pháp lý rõ ràng, đảm bảo phù hợp thực tiễn và tôn trọng quy định của cộng đồng quốc tế. Ngay khi xuất hiện khả năng lây lan dịch do virus SARS-CoV-2 (khi đó chưa có tên quốc tế là dịch COVID-19) gây ra cho Việt Nam, Đảng và Nhà nước ta đã kịp thời ban hành các văn bản để ứng phó với tình huống bất thường này, khởi đầu là Quyết định số 447/QĐ-TTg ngày 01/4/2020 của Thủ tướng Chính phủ về việc công bố dịch COVID-19. Tiếp đó, Ban Bí thư Trung ương Đảng đã có Công văn số 79-CV/TW gửi các tỉnh ủy, thành ủy; các ban, ban cán sự đảng, đảng đoàn, đảng ủy trực thuộc Trung ương; các đảng ủy đơn vị sự nghiệp Trung ương về việc phòng, chống dịch bệnh COVID-19. Từ tháng 4/2020 đến nay, chính sách phòng, chống dịch COVID-19 luôn được xem là ưu tiên hàng đầu gắn với chỉ đạo, điều hành quyết liệt, mạnh mẽ của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các cấp, các ngành, các địa phương; với tinh thần vừa có kế thừa và vừa có đổi mới, vừa làm vừa rút kinh nghiệm (vì chưa có tiền lệ nên phải bám sát yêu cầu thực tiễn), từng bước bổ sung, hoàn thiện các biện pháp phòng, chống dịch COVID-19 phù hợp với biến chủng mới (gần đây nhất là biến chủng Delta) lây lan nhanh, nguy hiểm, khó kiểm soát hơn theo phương châm “5K + vắc-xin + điều trị + công nghệ + đề cao ý thức của Nhân dân”. 

Khi dịch COVID-19 (đợt thứ tư) gây ảnh hưởng nặng nề tại Thành phố Hồ Chí Minh và một số tỉnh khu vực Đông Nam Bộ, có nguy cơ tác động nghiêm trọng đến cả nước, Chính phủ đã nhanh chóng điều chỉnh tổ chức thực hiện phòng, chống dịch COVID-19 theo cách tiếp cận toàn dân, lấy cấp xã là “pháo đài”, người dân là “chiến sĩ” và là trung tâm phục vụ, là chủ thể tham gia phòng, chống dịch. Chính phủ cũng kịp thời chỉ đạo đưa dịch vụ y tế, an sinh xã hội đến cấp cơ sở để người dân được tiếp cận kịp thời, hiệu quả hơn và bảo vệ an ninh, an toàn cho Nhân dân (thành lập hàng chục bệnh viện dã chiến, chuyển đổi công năng tổ chức điều trị COVID-19 tại 184 bệnh viện; riêng tại Thành phố Hồ Chí Minh đã thành lập 536 trạm y tế lưu động ở các xã, phường, thị trấn do các lực lượng quân đội, công an, y tế tăng cường từ Trung ương và các địa phương khác hỗ trợ). Để đảm bảo sự thống nhất và kịp thời trong quản lý, điều hành vĩ mô, Thủ tướng Chính phủ trực tiếp làm Trưởng Ban Chỉ đạo quốc gia phòng, chống dịch COVID-19, thiết lập hệ thống họp trực tuyến phục vụ chỉ đạo, điều hành của Thủ tướng đến tất cả các xã, phường, thị trấn thực hiện giãn cách xã hội và tăng cường giãn cách xã hội theo Chỉ thị số 16/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ…

Nhờ sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, sự nỗ lực, quyết tâm cao và phối hợp chặt chẽ của các cấp, các ngành, các địa phương, đặc biệt là các lực lượng tuyến đầu chống dịch như y tế, quân đội, công an, các lực lượng cơ sở và sự đoàn kết, đồng tình ủng hộ, tham gia tích cực của các tầng lớp nhân dân, cộng đồng doanh nghiệp, công tác phòng, chống dịch ngày càng chuyển biến tích cực và  hiệu quả hơn, nhất là sau khi nâng cấp, kiện toàn Ban Chỉ đạo quốc gia phòng, chống dịch COVID-19 và kịp thời điều động lực lượng y tế, quân đội, công an từ Trung ương và các địa phương khác hỗ trợ cho các địa phương có nhiều ca mắc COVID-19. Cùng với đó, Đảng và Nhà nước quyết định đẩy mạnh chiến lược ngoại giao vắc-xin (tính đến ngày 06/6/2021, đã tổ chức hơn 200 cuộc trao đổi, làm việc, đàm phán với các tổ chức, nhà sản xuất vắc xin nhằm mục tiêu có được 130 triệu liều vắc xin COVID-19 trong năm 2021) (4), quyết định thành lập Quỹ vắc-xin phòng, chống COVID-19, tích cực đẩy mạnh nhập khẩu, nghiên cứu, chuyển giao công nghệ sản xuất vắc-xin trong nước và phát động chiến dịch tiêm chủng lớn nhất từ trước tới nay với tinh thần “vắc-xin tốt nhất là vắc-xin được tiêm sớm nhất”. Thủ tướng Chính phủ quyết định ban hành chính sách kịp thời động viên, khen thưởng các tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc trong phòng, chống dịch COVID-19; quyết định duy trì phù hợp hoạt động sản xuất kinh doanh ở những nơi đủ điều kiện, an toàn dịch bệnh; hạn chế tối đa đứt gãy chuỗi sản xuất, cung ứng, lao động.

Đặc biệt, từ dự báo thời gian tới tình hình dịch bệnh trên thế giới và ở Việt Nam còn diễn biến phức tạp, khó lường; có thể còn bùng phát các đợt dịch mới với những biến chủng mới, lây lan nhanh hơn và nguy hiểm hơn, cho nên cần phải có lộ trình thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch COVID-19, Hội nghị Trung ương lần thứ tư, khóa XIII đã đặt ra mục tiêu phải thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch COVID-19, từng bước đưa cả nước chuyển sang trạng thái bình thường mới; bảo vệ tối đa sức khỏe, tính mạng của người dân; khôi phục và phát triển kinh tế - xã hội; bảo đảm an ninh, trật tự, an toàn xã hội. Đây là cơ sở hết sức quan trọng để Nhà nước sớm ban hành các chính sách điều chỉnh và gắn kết phòng, chống dịch COVID-19 với các chính sách duy trì và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững; theo tinh thần này, ngày 11/10/2021, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 128/NQ-CP quy định tạm thời “Thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch COVID-19”.

Thứ hai, chúng ta đã chủ động tiến hành và đẩy mạnh công tác thông tin, truyền thông đảm bảo mọi thông tin liên quan đến dịch COVID-19 và hoạt động phòng, chống dịch của Chính phủ đề được công bố công khai, cập nhật đầy đủ, nhanh chóng và dễ hiểu đối với mọi tầng lớp nhân dân.

Ngay từ khi dịch bệnh bùng phát, Chính phủ đã thông tin rộng rãi tới người dân về mức độ nghiêm trọng của dịch bệnh, khẳng định rõ COVID-19 không thuần túy là một dạng của bệnh cúm, mà là một căn bệnh cực kỳ nghiêm trọng, vì vậy khuyến cáo mọi người không nên tự gây nguy hiểm cho bản thân hoặc người khác. Không chỉ thường xuyên cập nhật số liệu, tình hình dịch bệnh cho người dân và cộng đồng quốc tế trên các phương tiện truyền thông đại chúng, mà Chính phủ và chính quyền địa phương các cấp đều nhắn tin đến điện thoại di động của người dân trên cả nước về các triệu chứng nhiễm bệnh và biện pháp bảo vệ... Chính phủ cũng đã hợp tác với các dịch vụ mạng xã hội như zalo, facebook... để cập nhật thông tin. Các đô thị, khu dân cư đều có pa nô, áp phích tuyên truyền, nhắc nhở người dân nâng cao ý thức trong việc ngăn chặn sự lây lan của virus SARS-CoV-2. Trong giai đoạn đầu phòng, chống dịch COVID-19, Chính phủ đã chủ động đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong phòng, chống dịch; thống nhất một ứng dụng công nghệ bảo đảm kết nối, liên thông, thuận lợi khi sử dụng và đảm bảo an ninh, an toàn thông tin; tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền tạo đồng thuận, niềm tin xã hội; nâng cao nhận thức, tinh thần tự giác, chủ động, tích cực của các cơ quan, đơn vị, địa phương, doanh nghiệp và người dân trong thực hiện các biện pháp phòng, chống dịch.

Khi Hội nghị Trung ương lần thứ tư, khóa XIII xác định phải chuyển mục tiêu sang thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch COVID-19, từng bước đưa cả nước chuyển sang trạng thái bình thường mới, Chính phủ đã xác định công tác thông tin, tuyên truyền phòng, chống dịch COVID-19 là hết sức quan trọng để tạo sự thống nhất nhận thức rằng “khống chế dịch tuyệt đối là rất khó khăn”; “phòng dịch vẫn là chính, là cơ bản, chiến lược, lâu dài; tuyệt đối không lơ là, chủ quan, mất cảnh giác”; các cấp, các ngành, doanh nghiệp, tổ chức, cơ quan, đơn vị cần chủ động các phương án, kịch bản chống dịch thích ứng, phù hợp, hiệu quả, với tinh thần “bảo vệ sức khỏe, tính mạng của Nhân dân là trên hết, trước hết”; công tác phòng, chống dịch phải “từ xa, từ sớm, từ cơ sở”, người dân là trung tâm phục vụ, là chủ thể trong phòng, chống dịch; xã, phường, thị trấn thật sự là “pháo đài”, người dân thật sự là “chiến sỹ” trong phòng, chống dịch...

Đặc biệt, phải tuyên truyền, vận động để nâng cao ý thức người dân trong việc chủ động, tự giác thực hiện, chấp hành các biện pháp phòng, chống dịch; phòng dịch tốt thì không phải chống dịch. Tại Nghị quyết số 128/NQ-CP, Chính phủ đã giao Bộ Thông tin và Truyền thông chủ trì việc thúc đẩy ứng dụng công nghệ thông tin trong phòng, chống dịch; tiêu chuẩn kỹ thuật kết nối, đảm bảo an toàn, an ninh thông tin, dữ liệu cá nhân công dân; chủ trì, phối hợp với Ban Tuyên giáo Trung ương chỉ đạo các cơ quan báo chí và hệ thống thông tin cơ sở chủ động, kịp thời cung cấp thông tin, phổ biến kiến thức về phòng, chống dịch COVID-19; chỉ đạo các cơ quan thông tin, truyền thông tăng cường tuyên truyền tạo đồng thuận, niềm tin xã hội; thúc đẩy tính tự giác, tích cực của người dân trong phòng, chống dịch; hướng dẫn các biện pháp thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch COVID-19 nâng cao nhận thức của người dân trong tình hình mới. Nghị quyết cũng yêu cầu Thông tấn xã Việt Nam, Đài Truyền hình Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam phải tăng cường công tác truyền thông nhằm tạo sự hưởng ứng, tham gia của xã hội trong việc thực hiện chuyển hướng chiến lược phòng, chống dịch COVID-19 theo Nghị quyết này. Phản ánh, phân tích kết quả phòng, chống dịch, phục hồi kinh tế - xã hội, phát huy các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc trong phòng, chống dịch. Kịp thời cổ vũ, biểu dương các tấm gương tập thể, cá nhân điển hình, các mô hình chống dịch, thực hiện mục tiêu kép có hiệu quả. Tăng cường thông tin về tình hình, dự báo dịch bệnh trên thế giới; các tiến bộ khoa học, kỹ thuật, các giải pháp mới trong phòng, chống dịch COVID-19.

Bản chất của hoạt động quản lý nhà nước, quản trị nhà nước là thu thập và xử lý thông tin đầu vào để ban hành các quyết định quản lý (thông tin đầu ra). Từ cách tiếp cận đó, có thể thấy Đảng và Nhà nước ta đã sử dụng các lực lượng, phương tiện thông tin, truyền thông để đảm bảo công tác thông tin về chính sách, pháp luật quản lý, điều hành phòng, chống dịch COVID-19 rất hiệu quả.

Và với ý nghĩa đó, có thể khẳng định công tác thông tin, truyền thông là một trong những kinh nghiệm thành công của quản trị phát triển bền vững ở Việt Nam; theo hướng thông tin tích cực, thúc đẩy và lan tỏa tinh thần nhân văn, nhân ái, sẻ chia, đoàn kết của dân tộc; tránh gây tâm lý hoang mang, bi quan, lo lắng, nhưng cũng không được chủ quan, lơ là, mất cảnh giác. Đồng thời, kịp thời ngăn chặn, xử lý có hiệu quả những thông tin sai trái, lợi dụng tình hình để gây hoang mang trong xã hội và đầu cơ, trục lợi, gây khó khăn trong công tác phòng, chống dịch COVID-19.

Thứ ba, đã huy động có hiệu quả mọi nguồn lực và cả hệ thống chính trị vào cuộc chiến phòng, chống dịch COVID-19, đề cao trách nhiệm giải trình và tạo được sự đồng thuận cao trong xã hội. 

Như đã nêu trên, ngay từ những ngày đầu khi dịch COVID-19 bắt đầu bùng phát, Đảng và Nhà nước đã sớm xác định được chiến lược cụ thể để kịp thời ứng phó. Nhiều văn bản chỉ đạo của Đảng, Quốc hội và Chính phủ được ban hành, nhiều phương án, biện pháp được triển khai nhằm nhắc nhở về mức độ nguy hại của dịch bệnh; đồng thời nâng cao nhận thức và sự đồng thuận, thống nhất giữa các cấp ủy đảng và chính quyền từ Trung ương đến địa phương. Cùng với đó, đã thành lập, kiện toàn Ban Chỉ đạo Quốc gia phòng, chống dịch COVID-19; các bộ, ngành và địa phương cũng thành lập Ban Chỉ đạo phòng, chống dịch với sự tham gia của hầu hết các tổ chức thành viên hệ thống chính trị.

Các hoạt động phòng, chống dịch COVID-19 không chỉ được thực hiện bởi ngành Y tế, mà còn có sự tham gia của lực lượng vũ trang, ngành Ngoại giao, ngành Tư pháp, các cơ quan thông tấn, báo chí Trung ương và địa phương. Với mục tiêu rõ ràng “vì sức khỏe của nhân dân”, các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước được Nhân dân đồng tình ủng hộ, chung tay thực hiện. Người dân không chỉ trực tiếp tham gia vào công tác phòng, chống dịch mà còn chủ động đẩy mạnh hưởng ứng các hoạt động an sinh xã hội.

Một điểm nhấn thành công nữa ở bài học kinh nghiệm phòng, chống dịch COVID-19 là trách nhiệm giải trình của Chính phủ, thể hiện qua trách nhiệm trong nội bộ và trách nhiệm đối với xã hội của Nhà nước. Trách nhiệm trong nội bộ được quy định rõ trong các văn bản chỉ đạo của Đảng và Nhà nước ngay từ khi bắt đầu chống dịch COVID-19, như Chỉ thị số 16/CT-TTg ngày 31/3/2020 của Thủ tướng Chính phủ về thực hiện các biện pháp cấp bách phòng, chống dịch COVID-19 đã yêu cầu: “Các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương tiếp tục... đề cao kỷ luật, kỷ cương, trách nhiệm của người đứng đầu, thực hiện nghiêm các biện pháp phòng, chống dịch”. Nghị quyết số 128/NQ-CP ngày 11/10/2021 của Chính phủ ban hành quy định tạm thời “Thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch COVID-19” tiếp tục yêu cầu các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ phải “Thực hiện việc mua sắm để phục vụ công tác phòng, chống dịch COVID-19 đúng quy định; công khai, minh bạch; đảm bảo tiết kiệm và phòng, chống tiêu cực, lãng phí, tham nhũng; khen thưởng kịp thời; xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật trong phòng, chống dịch COVID-19”. Trách nhiệm đối với xã hội được thể hiện thông qua trách nhiệm của bộ máy chính quyền đối với xã hội, cụ thể là trách nhiệm giải trình đối với người dân về các biện pháp phòng, chống dịch COVID-19 đã được thực thi. 

Trên thực tế, trong thời gian phòng, chống dịch, các biện pháp mà Chính phủ đưa ra đều đảm bảo cơ sở pháp lý và yêu cầu của thực tiễn, được nhân dân đồng tình ủng hộ. Một số biện pháp mới, chưa từng có tiền lệ (như giãn cách xã hội, cách ly khu vực...) đều được giải thích cặn kẽ, đầy đủ, do đó được người dân tuân thủ nghiêm túc. Hiện nay, Chính phủ đang chuẩn bị ban hành Chiến lược tổng thể phòng, chống dịch COVID-19 thích ứng với trạng thái bình thường mới, lấy người dân, doanh nghiệp là trung tâm, chủ thể trong phòng, chống dịch; lấy cấp cơ sở làm nền tảng; gắn với Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, tái cơ cấu nền kinh tế, thực hiện chuyển đổi số…; bảo đảm các cân đối lớn, ổn định kinh tế vĩ mô, không để xảy ra lạm phát, duy trì phát triển bền vững.

Sự đồng thuận xã hội cao thể hiện qua sự ủng hộ, đồng lòng của toàn thể xã hội đối với hoạt động quản lý, điều hành phòng, chống dịch COVID-19 của Đảng và Nhà nước. Đó là sự ủng hộ của Nhân dân đối với các quyết định của Chính phủ với tinh thần đồng thuận cao. Nhân dân nghiêm túc chấp hành các nghị quyết, chỉ thị của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ, trong đó có những biện pháp nghiêm ngặt như giãn cách xã hội, cách ly khu vực... Sự đồng thuận xã hội cao còn thể hiện qua việc, cùng với vắc-xin y tế thì Việt Nam còn huy động được từ nhân dân nguồn “vắc xin vật chất” (tiền, vật tư trang thiết bị, lương thực, thực phẩm...) và “vắc-xin tinh thần” (những tấm gương tập thể và cá nhân người tốt, việc tốt, những nghĩa cử cao đẹp của đồng bào Việt Nam ở trong nước và nước ngoài trong phòng, chống dịch COVID-19). Điều đó còn cho thấy điểm đặc biệt ở Việt Nam: “Niềm tin của Nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ xã hội chủ nghĩa - tài sản tinh thần vô giá cần phải giữ gìn và phát huy”.

Điều đó cho thấy Đảng và Nhà nước ta luôn nghiêm khắc yêu cầu các cơ quan, tổ chức và cá nhân có trách nhiệm thực hiện nghiêm và chịu trách nhiệm về các vấn đề trong quá trình phòng, chống dịch COVID-19. Trên thực tế, các bộ, ban, ngành Trung ương và chính quyền địa phương đã thực hiện rất tốt, nghiêm túc các chỉ đạo nêu trên, thể hiện rõ nét qua kết quả đạt được. Trách nhiệm giải trình còn thể hiện ở cách thức xử lý các vi phạm của người đứng đầu các đơn vị trong quá trình chống dịch, tiêu biểu nhất là vụ việc điều tra và khởi tố những sai phạm trong quá trình mua hệ thống Real Time PCR xét nghiệm COVID-19.

Những bài học kinh nghiệm thành công nổi bật về quản trị phát triển bền vững qua công tác chỉ đạo phòng, chống dịch COVID-19 ở Việt Nam như nêu trên cho thấy, dưới sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng và quản lý hiệu quả của Nhà nước, sự đồng lòng ủng hộ của Nhân dân và cộng đồng quốc tế, chúng ta đã phát huy được bản chất ưu việt của chế độ xã hội chủ nghĩa, sự vận hành có hiệu quả của cả hệ thống chính trị để từng bước vượt qua khó khăn do dịch COVID-19 gây ra, tiếp tục duy trì và thúc đẩy phát triển bền vững ở Việt Nam./.

-----------------------------

Ghi chú:

(1) https://vtv.vn/chinh-tri/pho-thu-tuong-vu-duc-dam-khong-the-de-dot-dich-dau-thuong-ton-that-lon-xay-ra-lan-nua-20211110161521137.htm

(2) http://vanban.chinhphu.vn/portal/page/portal/chinhphu/hethongvanban/baocaochinhphu/chitietbaocao?categoryId=100003989&articleId=10061367

(3) https://thoibaotaichinhvietnam.vn/thu-ngan-sach-nha-nuoc-ve-dich-sau-11-thang-96530.html.

(4) https://vncdc.gov.vn/bo-y-te-no-luc-dam-phan-trao-doi-hon-200-cuoc-de-co-130-trieu-lieu-vac-xin-phong-covid-19-nd16125.html

TS Trần Nghị - Tổng Biên tập Tạp chí Tổ chức nhà nước, Bộ Nội vụ

tcnn.vn